Arama
Barbaros Hayreddin Paşa Camii için hazırlanan minyatürlerin hikayesi
Fikriyat Sohbetleri'nde bugün "Barbaros Hayrettin Paşa Camii"ndeyiz. Mimarisi kadar süslemeleri ve minyatür desenli çinileriyle ön plana çıkan bu cami, bölgedeki en büyük camilerden biri olarak biliniyor. Minyatür desenli çinilere emeği geçmiş bir isimle birlikteyiz bugün: Zehra Akdeniz… Kendisiyle güzel bir sohbet edeceğiz. Gelin önce camiyi kısa bir ziyaret edelim, sonrasında sohbetimize başlayalım.
➡ Özge Özkul: Barbaros Hayreddin Paşa Camii'nde hangi ilkler uygulandı?
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 Camimizde 4 fil ayağı, 2 beden duvarı, 2 yarım kubbe olmak üzere iskelet olarak Süleymaniye Camii'nden esinlenildi. Klasik üsluptan çıkmayarak günümüzde yeni yorumun katılması da ana ilkemiz oldu. Bunun en güzel örneğini beden duvarındaki büyük pencere ve ana kubbedeki paslanmaz metal ve gerçek bakırın kullanıldığı ana kubbede 800 yıldır yapılmayan ve Cumhuriyet tarihinin ilk örneği olan çini mozaik sanatının çok güzel bir örneği olan mihrapta görebilirsiniz. 80.000'nin üzerinde çini mozaik parçaları birleştirerek bu görkemli mihrap oluşturuldu. Aynı şekilde ana kubbede aslan göğsünde ve yarım kubbelerde gerçek bakır kullanarak zaman içinde bakırın renk değiştirmesi ile yaşayan bir süsleme sanatı örneği ilk defa sergilendi. 5-10 sene sonra bakırın oksitlenmesiyle süslemeler renk değiştirecek ve şu an gördüğümüz renkten çok daha farklı renklere bakıyor olacağız. Kuşak yazısına "Rahman Suresi" yazılarak caminin mimarisine hareket katması düşünüldü. Yani bu camiye özgü ilkleri kısaca şöyle sıralayabiliriz; Mihrap, beden duvarı, tezyinatta kullanılan materyaller minber, konkav kuşak yazısı… Son olarak caminin çıkış kapısında, üst kısımda Kabe'nin kuşak yazısından bir bölüm eklenerek camiye ayrı bir anlam katılmıştır.
➡ Özge Özkul: Barbaros Hayreddin Paşa Camiii'nde hangi tasarımlarınız var?
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 Bu katta 4 tane tasarımım var; caminin giriş katında. Burada Mekke ve Medine tasvirleri yapmak istedim. Farklı olarak teknolojiden de yararlanmak istedim çünkü büyük ebatlı tasarımları, küçük kağıtlarda çizmek oldukça zahmetli ve zor. Tablet kullanmaya çalıştım. Renklendirmenin de çoğunu tablet üzerinden yapıp, çıktılarını alıp, uygulayacak olan çini atölyelerine ziyaretlerle tasarımları tamamladık.
MEDİNE TASARIMI
➡ Özge Özkul: Cami içerisinde 10 adet panonuz var, ilk 4 tanesi giriş katında yer alıyor. Kâbe de ilk tasarımınız, anlatabilir misiniz?
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 Caminin giriş katında ve namaz kılınan bölümde olduğu için Kâbe ile başlamak istedim, tasarıma. Avlu, tavaf alanı ve minare sayısı olarak Osmanlı dönemindeki halini resmetmek istedim. Burada minyatür sanatının farklı perspektif, açı ve manipüle etme imkânlarından yararlanarak bu tasarımı yaptım. Kısmen bir simetri var. Kabe'yi tabii ki merkeze yerleştirdim. Osmanlı döneminde var olan, kandillerle aydınlatılan kısmı bir disk şeklinde vurguladım. Yeşil ile boyanmış kısım, eskiden kumluk denilen alanda etrafında beyaz revaklar görüyorsunuz, onlar Mimar Sinan'ın yaptığı Sinan'ın incileri… Günümüzde de hala mevcut. Kâbe genişletme çalışmalarında Türkiye'nin isteği ile onlar çıkartıldı, genişletildi ve tekrar bir kısımda kullanıldı. Gittiğimizde hala bu kubbeleri görebiliyoruz.
🔹 Yukarıda İslam'ın ilk ayetlerinin, Hz. Muhammed'e (SAV) peygamberliğin geldiği dağı, resmetmek istedim. Orada Hira Dağı'nı görüyorsunuz ve üzerine de ilk ayet olan İkra'yı yazdım. Aynı zamanda Nur Dağı da dendiği için ışık huzmelerini çıkarttım. Etrafında da yine Mekke'de kıymetli olan, hac için özellikle uğranılan; Arafat, Safa Merve, Zemzem Kuyusu gibi özel lokasyonları resmettim. En üstte tasarımın sağında ve solunda, Osmanlının yaptırdığı kaleleri resmettim. Alt kısımda da beni çok etkileyen, yani bütün Müslümanları etkileyen Peygamberimizin (SAV) hicret sırasında sığındığı mağarayı da anmak istedim. Küçük mağara girişini, kuş yuvası ve örümcek ağı ile birlikte resmettim; önüne de yine benim işaretim olan kalpli çiçeklerden koydum, oraya kalbimi bıraktım. Camimizin bu cephesinde Mekke ve Medine panolarının renklilerini tam simetrik, karşı tarafında da bunların monokrom uygulamalarını görebilirsiniz.
https://www.instagram.com/p/C8eIrGFMt8g/
MEKKE TASARIMI
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 Mekke'deki tavaf alanını bir iz düşümü gibi düşündüğüm için buradaki yeşil kubbeyi peygamberimizin kabrinin üzerinde olan yeşil kubbeyi merkeze aldım ve oradaki tavaf alanının yuvarlaklığının bir yansıması olarak düşünerek peygamberimizin sembolü olan güllerle yuvarlak bir taç yaparak oradakine benzetmeye çalıştım, iç kısım için söyleyebilirim. Avluda kullandığım kırmızı zikzaklı yazı, Osmanlı atölyelerinde kabir örtüsü olarak dokunmuş ve kullanılmış Osmanlı kumaşları. Üzerinde Kelime-i Tevhid ve bazı ayetler yazıyor. Etrafında yine Mekke panosunda olduğu gibi Medine'ye ait bizimde kutsal saydığımız bazı mescitleri ve en alt kısımda bizim için çok anlamlı olan hicaz demir yolunun binasını resmettim. Burada farklılık olarak tasarımın etrafındaki normalde biz geleneksel çizimlerde geometrik bir arı suyu kullanırız. Burada onun yerine demir yoluna ithafta bulunmak için ray şeklinde onu kullandım. II. Abdülhamid'in Peygamberimiz rahatsız olmasın diye rayların altına keçe döşettiği söylenir, onu da anmak için ray desenleri koydum. Tasarımın üst kısmında da Uhud Dağı'nı kullandım. Çünkü bir dağın peygamber sevgisine mazhar olması beni çok etkilemişti. Hadisi de küçük bir kartuş içerisine yazdırdım; Uhud bizi sever biz de Uhud'u…
HİLAL TASARIMI
➡ Özge Özkul: Caminin üst bölümünde mahfil bölümündeyiz. Burada 6 adet pano yer alıyor. Dilerseniz bu tasarımınız ile başlayabiliriz.
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 Bu tasarımın ismi Hilal. Osmanlı, donanmasında da karada da kullandığı kurt kapanı tekniğini, geri çekilip, yayılıp düşmanı içine alıp tekrar saldırdığı tekniği hilal formunda ekledim. Sembol olarak bayrağımızda da hilal var, İslam'ın da sembolü o yüzden haritanın üzerinde Türkiye'yi içine alacak şekilde büyük bir hilalin üzerine Hızır Reis'in donanmasını da dizdim. Hilalin tam iki ucunda da Hızır Reis'in kendi baştardasının yorumlaması var. Tam içeriye Türkiye'yi denk getirdim ama alttaki yön yıldızını da Akdeniz'in kadraja aldım çünkü biliyorsunuz Barbaros Hayrettin Paşa döneminde ve sonrasında Akdeniz'in bir Türk gölü olduğu söyleniyor, onların başarıları sayesinde. Yukarıdaki yön yıldızının tam merkezine de peygamberimizi sembolize ettiği için bir gül motifi yerleştirdim.
İSTANBUL PANOSU
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 İçinde bulunduğumuz cami, en alt kısımda tam ortadaki merkezdeki cami. Sanki buradan karşıya Çamlıca Camii'ne doğru bir bakış gibi düşündüm. Kadraja o arada kalan mimarileri almaya çalıştım. Yıldız Sarayı, Taşkışla, Dolmabahçe Sarayı, Çırağan Sarayı, ortada boğaz, boğazda da şehir hatları vapurları, ara sıra yapılan yelkenli yarışları ve karşıda da yine Hamid-i Evvel Camii, Kuleli Askeri Lisesi'nin bir kısmını alabildim, Beylerbeyi Sarayı ve en tepede Çamlıca Camii. Aslında bu günümüzden bir kesit gemilerden de anlayacağınız üzere ama ben sivil mimari unsurları bu aralarda gördüğünüz evleri, günümüzde de aslında var olan eski Türk evlerini sadece resmettim modern binaları koymadım. Bunları daha çok yakıştırıyorum minyatüre. Tam ortada iki caminin ortasında kalan kısımda da bu camiye de ismini veren Hızır Reis'in türbesini görüyorsunuz. Burada farklı çiçekler de var ama kalpleri de ara ara kullandım. Mekke ve Medine panosunda sadece kalp çiçekler var burada birçok çiçek var.
RIZIK PANOSU
➡ Zehra Akdeniz:
🔹 Bu tasarımın ismi Rızık. İsmi de, yukarıda gördüğünüz yazı kuşağına yazdığım İbrahim Suresi 32-33. Ayetlerden geliyor. Ayette Allah Teala, bize verdiği rızıklardan bahsediyor ve ayette güneş sisteminin, yıldızların da düzen ve Allah'ın mucizesi olduğundan bahsediyor. Aynı şekilde topraktan çıkan rızıklardan ve gemilerin denizin üzerinde yüzmesinin de Allah'ın mucizelerinden olduğuna değiniliyor. Bu tasarımımın referans ayetleri onlardı. Yine ayet, denizcilik ve gemilerle ilgili olduğu için onu referans aldım. Aşağıda denizin üzerinde gezen Osmanlı gemilerini resmettim. Orta kuşakta topraktan çıkan ağaçlar meyveler bitkiler ve dağlar üstte de yine evren uzay kompozisyonuyla birbirine bütünledim.