Arama
Benlikten vazgeçiş: Enaniyet zinciri
Dinimizde önemli bir yere sahip olan enaniyet kavramı, benmerkezcilik olarak tanımlanır. İslam ahlakına göre, yanlış ve terk edilmesi gereken davranış biçimi olarak kabul edilir. Osmanlı döneminde sembolik gösterge olarak camilerin kapısına enaniyet zincirleri asılırdı. Bu zincirler camiye girerken kişinin enaniyetten çıkışını temsil ederdi. Peki, enaniyet zincirinin ardındaki mana neydi?
İSLAM'DA ENANİYET
🔸 Tasavvufun en çok etkilediği kavramlardan biri enaniyettir. Terk edilmesi gereken ve hoş karşılanmayan bir durum olarak görülür ve nefisle mücadele edilip yenilmesi beklenilir.
🔸 İslam ahlakında benin inkarı, benliğin yok edilmesi ve nefsani isteklerin olabildiğince bastırılması oldukça önemlidir. Başta Kur'an-ı Kerim olmak üzere pek çok kaynakta kibir, ucb, buhl ve şuh yani cimrilik, kin gütme, fahr gibi kavramlarla ifade edilir. Bu davranış biçimlerinin yerine alçak gönüllülük, sevgi, dostluk, yardımlaşma ve dayanışma gibi erdemlerin geliştirilmesi tavsiye edilir.
ENANİYET İLE İLGİLİ AYET
🔸 "Gurura kapılarak insanlara burun kıvırma, ortalıkta çalım satarak yürüme; unutma ki Allah gurura kapılıp kendini beğenen hiç kimseyi sevmez." (Lokman Suresi, 18. ayet)
Bünyamin Topçuoğlu'nun sesinden Lokman suresini dinlemek için tıklayınız
↪ Tefsiri: 18. ayette kaçınılması gereken olumsuz davranışlardan örnekler verilmektedir. Bu örneklerin, özellikle kendini beğenmişlerin, başka insanları aşağılayıcı tutumlarından seçilmiş olması ve bunların Allah sevgisinden mahrum kalacakları uyarısında bulunulması, Kur'an'ın insan onuruna verdiği değeri yansıtması bakımından özellikle dikkat çekicidir.
ENANİYET ZİNCİRİNİN ANLAMI
🔸 Enaniyet zinciri, camilerin cümle kapısı girişinde bulunan uzun ve üçgen formunda bir zincirdir. Taç kapının kilit taşından başlar, aşağı doğru sarkıp, sağ ve sol olmak üzere iki yana ayrılır.
🔸 Camiye girecek olan her insan, zincire değmemek için kapıdan eğilerek geçer. Makam - mevki gözetmeksizin herkesin bu zincirli kapıdan eğilerek geçmesi, ben kavramına zincir vurmayı sembolize eder. Camiye girecek olanların, ihtişamı ve gururu kapının dışında bırakarak mütevazi şekilde içeri girmeleri ve Allah'ın huzuruna benliklerine ket vurup yalnız kulluğuyla çıkmaları amaçlanır.
Cümle kapısı nedir?
Büyük binaların ana girişi.
Taç Kapısı nedir?
Taçkapı, binalarda cephelerin en süslü kısmını oluşturan büyük ve gösterişli kapılardır.
ENANİYET ZİNCİRİNİN BULUNDUĞU CAMİLER
🔸 Mimaride bir aksam olarak kullanılmasından ziyade benlik kavramının yok edilmesi amacıyla kapılara yerleştirillen enaniyet zinciri, özellikle selatin camilerde görülür.
Selatin cami nedir?
Osmanlı İmparatorluğu döneminde sultanların yaptırdıkları camilere verilen addır.
🔸 Günümüzde enaniyet zincirinin bulunduğu camiler Selimiye Camii, Laleli Camii, Gazi Ahmet Paşa Camii, Nişancı Mehmet Paşa Camii şeklinde sıralanabilir. Fakat bazı camilere kişilerin rahatça geçebilmesi için zincir, tek bir kenara toplanmış veya yukarıya doğru kaldırılmış durumdadır.
SULTAN AHMET CAMİİ
🔸 Sultan I. Ahmet tarafından 17. yüzyılda yaptırılan Sultan Ahmet Camii'nin meydan girişi ve denize bakan kapılarında enaniyet zincirinin örneklerine rastlanır. Dönemindeki uygulamalardan farklı olarak zincirlerin seviyesi biraz yüksektir ve camiye girecek kişiler eğilme gereksinimi duymaz.
🔸 Sultan Ahmet Camii, külliyesi ile birlikte İstanbul'daki en büyük yapı kompleksleri arasındadır. Cami, medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkanlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşur. Camiyi yaptıran Sultan I. Ahmet'in kabri de bahçeye bitişik olarak inşa edilir.