Arama
Benlikten vazgeçiş: Enaniyet zinciri
Dinimizde önemli bir yere sahip olan enaniyet kavramı, benmerkezcilik olarak tanımlanır. İslam ahlakına göre, yanlış ve terk edilmesi gereken davranış biçimi olarak kabul edilir. Osmanlı döneminde sembolik gösterge olarak camilerin kapısına enaniyet zincirleri asılırdı. Bu zincirler camiye girerken kişinin enaniyetten çıkışını temsil ederdi. Peki, enaniyet zincirinin ardındaki mana neydi?
ENANİYET ZİNCİRİNİN BULUNDUĞU CAMİLER
🔸 Mimaride bir aksam olarak kullanılmasından ziyade benlik kavramının yok edilmesi amacıyla kapılara yerleştirillen enaniyet zinciri, özellikle selatin camilerde görülür.
Selatin cami nedir?
Osmanlı İmparatorluğu döneminde sultanların yaptırdıkları camilere verilen addır.
🔸 Günümüzde enaniyet zincirinin bulunduğu camiler Selimiye Camii, Laleli Camii, Gazi Ahmet Paşa Camii, Nişancı Mehmet Paşa Camii şeklinde sıralanabilir. Fakat bazı camilere kişilerin rahatça geçebilmesi için zincir, tek bir kenara toplanmış veya yukarıya doğru kaldırılmış durumdadır.
SULTAN AHMET CAMİİ
🔸 Sultan I. Ahmet tarafından 17. yüzyılda yaptırılan Sultan Ahmet Camii'nin meydan girişi ve denize bakan kapılarında enaniyet zincirinin örneklerine rastlanır. Dönemindeki uygulamalardan farklı olarak zincirlerin seviyesi biraz yüksektir ve camiye girecek kişiler eğilme gereksinimi duymaz.
🔸 Sultan Ahmet Camii, külliyesi ile birlikte İstanbul'daki en büyük yapı kompleksleri arasındadır. Cami, medreseler, hünkar kasrı, arasta, dükkanlar, hamam, çeşme, sebiller, türbe, darüşşifa, sıbyan mektebi, imarethane ve kiralık odalardan oluşur. Camiyi yaptıran Sultan I. Ahmet'in kabri de bahçeye bitişik olarak inşa edilir.
NİŞANCI MEHMET PAŞA CAMİİ
🔸 Klasik Osmanlı mimari üslubunun en güzel örneklerinden biri olan Nişancı Mehmet Paşa Camii'nin kapısında, kültürümüzün zarif mimari ögesi enaniyet zinciri bulunur. Kapısındaki kitabeye göre 1584 yılında inşasına başlanarak 1589'da tamamlanır.
🔸 Fatih'in Nişanca Caddesi üzerinde yer alan yapının banisi, III. Murad devri kubbe vezirlerinden Mehmed Paşa'dır. Külliye şeklindeki inşa edilen yer cami, türbe, iki medrese, sebil ve hazireden oluşur. Medreseler, günümüze ulaşmamıştır.
LALELİ CAMİİ
🔸 Sultan III. Mustafa tarafından 1760-1764 yılları arasında yaptırılan Laleli Camii, enaniyet zincirine sahip yapılardandır. Camiye açılan yuvarlak kemerli dört farklı dış avlu kapısı bulunur ve zincir, caddeden camiye girilen kapıdadır.
🔸 Günümüzde bu zincir, aslına uygun kullanılmaz ve avlu kapısının bir köşesine toplanmış halde bulunur. Yapının yanında bulunan türbede, camiyi yaptıran III. Mustafa ve oğlu III. Selim'in kabirleri bulunur.
GAZİ AHMET PAŞA CAMİİ
🔸 Bir Mimar Sinan eseri olan Gazi Ahmet Paşa Camii'nin kapısındaki enaniyet zinciri, aslına uygun olmayan şekli ile kapının bir kenarına toplanmış vaziyette bulunur.
🔸 Caminin yapımı 1554 yılında, Kanuni Sultan Süleyman döneminde sadrazamlığa yükselen Kara Ahmed Paşa tarafından başlatılır. Ancak Kanuni'nin oğlu Mustafa'nın öldürülmesi üzerine Paşa, 1555 yılında idam edilir ve inşaat yarım kalır. Yeni sadrazam Rüstem Paşa'nın emri ile inşaata tekrar başlanır ve 1571'de tamamlanarak günümüze kadar ulaşır.