Ekrem Demirli: "İbn'ül Arabi cömert ve sofrası olan bir yazardır"

Bekir Salih Yaman: Tedbirat-ı İlahiyye'nin giriş kısmında eserin, Aristoteles'in 'Sırru'l Esrar'ının ahlak kısmına ikmal olduğundan bahsediyorsunuz. Bu geçirgenliği nasıl anlamamız lazım? Ekrem Demirli: Tedbirat-ı İlahiyye İbn Arabi'nin önemli sayılabilecek eserlerinden bir tanesi. Bir defa okunabilir, hacmi küçük ve herkese az-çok hitap edebilen bir kitap. Herkesin dikkatini çekebilecek bir yönü var. İbn Arabi'nin beyanı ile söylüyorum: Kitap bir tamamlama kitabı... Klasik dünyada ahlak, aslında doğa bilimlerinin bir parçası olarak ortaya çıkıyor: Doğayı tanımak, evreni tanımakla ilgili. Temel itibariyle üç aşamadan oluşuyor. ➡ Birinci aşamada bugün siyaset, hukuk dediğimiz, şehir ve şehir kuralları, şehir yönetimi meselesi var. Ekrem Demirli: İbn Arabi bu bakımdan kitabı ikmal etmek istiyor. Kitap aslında bir talep üzerine yazılıyor ve talepte bulunan kişinin beyanı burada belirleyici bir rol oynuyor. Diyor ki: 'Aristoteles dünya saadetinin, dünya refahının, huzurunun bulunduğu bir kitap yazdı. Eğer insanlar bu kitaba uyarlarsa, bu kitabı takip ederlerse yeryüzünde bir düzen oluşur bir ahlak oluşur bir nizam-intizam ortaya çıkar. Ama sen, ahiret saadetimizin de bulunduğu bir kitap yaz bize.' Böyle olunca bu kitap üzerinden ahireti hedefleyen yani ölüm sonrasını, eskatolojiyi hedefleyen bir kitap yazmış oluyor. Dolayısıyla kitap, bu açıdan bir tamamlama kitabıdır. Eskatoloji nedir? Ekrem Demirli: Fakat biraz daha geniş baktığımız zaman aslında İbn Arabi'de bu tamamlama konusu birçok açıdan ortaya çıkan bir meseledir. Yani tamamlama, ikmal etme, kemale erdirme konusunda evvel emirde hareket noktamız şu olabilir: Peygamber Efendimiz (SAV) bir hadis-i şerifte; 'Ben güzel ahlakı tamamlamak üzere gönderildim' buyuruyor. Şimdi 'tamamlamak' dediğine göre ortada güzel ahlak diye bir şey var. Peki, tamamlamak ile olan arasındaki ilişki nedir? Yani olan ahlak ya bozulmuştur ya eksilmiştir ya başka birtakım nedenlerle etkisini kaybetmiştir. Hz. Peygamber (SAV) bu ahlakı ayağa kaldırarak, canlandırarak tekrar insanı dönüştürebilecek, insanı başkalaştırabilecek bir hale getirmeye gayret ediyor. Yani bunun için peygamber gelmiş oluyor. Bu tamamlama düşüncesi Müslüman entelektüellerin de kendilerinden önceki kültürlerle kendilerinden önceki düşüncelerle veya medeniyetlerle ilişkisinde belirleyici bir rol oynuyor. Haddizatında daha öncesinde de aynı şey vardır. Platon ve Aristo da kendisinden önceki düşünürleri tamamladıklarını düşünürler, ikmal ettiklerini düşünürler. Ekrem Demirli: Her büyük düşünür, kendisinden öncekine tabi olmak yerine onu ikmal etmeye çalışır. Yani hem muhteva, ana fikir bakımından hem oluşturduğu perspektif bakımından ikmal etmeye çalışır. Dolayısıyla İbn Arabi de bir ikmal filozofudur. Yani bir ikmal düşünürüdür: Tamamlama, kemale erdirme filozofudur ve onun hareket noktası da bu hadis-i şerif olabilir. Bir yönünü daha söyleyelim; mesela İbn-i Rüşd ile konuşmasında İbn Arabi bir evet bir hayır der. Bu evet ve hayır aslında İbn Arabi'nin tamamlama yönünü bize gösterir. Tam olarak öncekini kabullenmek değil; yani Aristo'dan kalanı tam kabullenmek değil, onu ikmal etmektir. Dolayısıyla güçlü bir ana fikri var. O ana fikir doğrultusunda düşünceyi kemale erdirmiş ve insanlığa katkı sağlayacak hale getirmiş oluyor. Bekir Salih Yaman: 'Tedbirat-ı İlahiyye' 22 ana bölümden oluşuyor. Ana hatlarıyla incelediğimizde bu bölümler birbirinden bağımsız. Makrokozmos- Mikrokozmos'u merkeze aldığımızda ise birbirini tamamlıyor. Bunu nasıl anlamamız lazım? Ekrem Demirli: Kitap aslında ilave bölümler olmakla birlikte kendi başına bir bütünlük arz ediyor. Yani İbn Arabi, tamamıyla nefs terbiyesi üzerine odaklanmıyor, diğer konulardan da bahsediyor. Dolayısıyla yönetim, iktidar, iktidarın özellikleri, halife, halifenin özellikleri gibi konular üzerinde de duruyor. Bir feraset, akli kanunlar, yasalar bahsi var. Bunlar önemli ve Müslüman düşüncede işlenmiş konulardır. En nihayetinde müride tavsiyeler konusu, doğrudan Tedbirat-ı İlahiyye ile ilgili gözükmüyor aslında ama o da bu kitaba dâhil ediliyor. O bölüm belki başka kitaplarında yer alabilecek bir konuydu. Kitap, kendi içerisinde tam anlamıyla birbirine geçmeli konular değil. Özellikle girişte 'tasavvuf nedir' konusu ele alınıyor. Tam manada birbirine çıkabilecek konular değil ama neticede bir bütünlük oluşturabiliyor. İbn Arabi düşüncesi mikrokozmos-makrokozmos ilişkileri üzerine kuruldu. Bu, Müslüman düşüncenin tasavvuf kanadının üzerinde durduğu, esaslı bir konu olarak ele aldığı bir meseledir. Şimdi mikrokozmos, insanın evren içerisindeki müstesna konumunu anlatmak için kullanılan bir tabirdir yani 'âlemi sagir'dir. Hz. Ali Efendimizin (RA), 'Ey insan sen kendini değersiz görme, sen bu âlemin zübdesisin.' dediği ifade edilir. Ya da 'Cirmine bakıp kendini küçük addetme aslında sende dürülmüştür bütün cihan.' tabirini kullandığı beyan edilir. Böylece Müslüman, dünyada erken dönemden itibaren insanın bütün âleme karşılık bir varlık olduğu fikri işlenmiştir. İbn Arabi buradan hareket eder. Daha sonra birçok kavram bu eksende dile gelmiştir. Bunlardan bir tanesi 'cihannüma'dır. Cihannüma aslında insanı anlatan bir kavramdır. 'Evreni gösteren' demek. Yani bir ayna gibi bütün evrenin kendisine yansıdığı, bütün evrenin kendisine görüldüğü varlık demek. Buna Cihannüma deniyor ya da Şeyh Galip insandan söz ederken 'dide-i ekvan' der. Var olanların gözü, göz bebeği tabirini kullanır. Fususü'l Hikem'de İbn Arabi insan için 'göz bebeği' ifadesini kullanır. Bütün bunlar insanın müstesna konumunu, varlıktaki yerini anlatır. Ama hepsinin birden dayandığı kavram aslında Allah'ın insanı halife olarak isimlendirmiş olmasıdır. Allah insanı halife olarak yarattığında veya halife olarak onu yeryüzüne gönderdiğinde insan bütün varlıklara göre daha farklı bir görev daha farklı bir statü elde etmiş oluyor. Bütün bunlar mikrokozmos fikrini İbn Arabi'ye göre destekleyen, ortaya çıkartan görüşlerdir. Ekrem Demirli: Makrokozmos ise büyük evrendir. Mikrokozmos ile makrokozmos arasındaki sürekli ilişkiler, irtibatlar insanın dünya ile ilişkisini, dünyaya karşı görevlerini belirliyor. Bence çağımızda bu düşüncelerin tekrar ele alınması, tartışılması lazım ve buradan çok önemli ahlaki sonuçlar çıkabileceğini de belirtmem lazım. Bir tanesini örnek vereyim: Fikriyat.com'daki yazılarda da bunun üzerine çok durmuşumdur. Bugün insanların dünyayı nasıl ve niçin savunmaları gerektiği hakkında bir fikirleri yok. Doğayı niçin savunacaklar, ağacı ya da hayvanları niçin savunacaklar? Bu konuda bir fikirleri yok. Sürekli insan çıkarından hareket ediyorlar. Mesela ağaçların yaşama hakkı sadece oksijen verme ile o da insanlara bir katkı sağlamak şartına bağlı gibi addediliyor. Halbuki mikrokozmos çok başka bir evren teorisi demektir. Bütün evrenle bilerek ya da bilmeyerek çok yönlü ilişkiler içerisindeyiz. Biz, bir evrensel varlığız yani evrenin bir parçasıyız. Yıldızlar bizimle ilgili, güneş bizimle ilgili. Biz güneşle ilgiliyiz, yıldızlarla ilgiliyiz, yeryüzündeki varlıklarla ilgiliyiz. Dolayısıyla her birimiz aslında ummandan bir katre gibiyiz. Bir damla gibiyiz ve ummanın bütün özelliklerini, bütün hususiyetlerini üzerimizde taşıyoruz. Bu durum tabii bizim evrenle ilişkimizin çok boyutlu kurulması anlamına geliyor. İbn Arabi'nin düşüncesinde bu önemli bir yer tutar yani altını çizmiş olalım. Ekrem Demirli'nin 'İnsan ve Doğa: Ağaç İyi midir Faydalı mıdır?' başlıklı yazısını okumak için tıklayın Bekir Salih Yaman: 'Tedbirat-ı İlahiyye'yi diğer siyasetnamelerden ayıran özellikler neler? Ekrem Demirli: Diğer siyasetnamelerde siyaset konusu, yönetim, yönetimin tarzının nasıl olması gerektiği, görev mekanizmaları vs. çok güçlüdür. İbn Arabi tam olarak böyle değil. İbn Arabi o konudaki anlatıları yapı ve verili bilgi olarak kabul edip, daha çok insanla ilgili kısmı anlatma taraftarıdır. Şöyle bir örnek vereyim: 'Hükümdar kimdir?' sorusu İbn Arabi'ye göre çok önemli bir şey değil. Çünkü insanlar biliyor ve bu bilgiye göre hareket ediyorlar; hanedanlıklar kuruyor, hükümdarlıklar oluşturuyorlar. Fakat İbn Arabi'ye göre esas mesele devlet yapısından, mekanizmasından 'Memleket-i İnsaniye'ye' yani insan ülkesine geçiştir. İnsan da bir ülkedir bir memlekettir ve bu, memlekete intikal etme meselesidir. Bunu sağlarken dış dünyayı bir model olarak alıyoruz. Yani insan bir modeldir şehri inşa eder, şehir bir modeldir insanı anlamamızı sağlar. Dolayısıyla bu ikinci kısma odaklandığı için daha çok insanla ilgili konular, insanın ahlakı, insanın dünya ile ilişkisi gibi bahisler üzerinde duruyor. Ekrem Demirli: Kitabı ayrıştıran temel nokta bu. Bir diğer ayrıştıran nokta ise; İbn Arabi'nin eseri yazmış olmasıdır. Çünkü birçok siyasetname vardır. Onları yazanlar sadece o siyasetnameleri yazmış kişilerdir. Ama İbn Arabi, alanında birçok eser yazmış büyük bir insandır büyük bir düşünürdür. Şimdi büyük bir düşünür, bir alanda kitap yazdığında o kitap diğer kitaplardan ayrı mütalaa edilir. Neden? O büyük kitapların, dev, hacimli kitapların, o muazzam asarın bir örneği haline gelerek bizim için İbn Arabi'yi tanımaya da vesile olur. Bu açıdan 'Tedbirat'ı ayrı kılan belki de en önemli husus, onu İbn Arabi'nin yazmış olmasıdır. Bekir Salih Yaman: 'Tedbirat-ı İlahiyye'yi İbn Arabi Külliyatı içerisinde nereye alabiliriz? 'Tedbirat-ı İlahiyye'nin diğer eserlerden farkı ve külliyatı tamamlayıcılığı noktasında neler söylersiniz? Ekrem Demirli: İbn Arabi'nin eserlerini ikiye ayırmak lazım. Birincisi Fususü'l Hikem ve Fütühatü'l Mekkiyye'dir. İkincisi ise diğerleridir. Diğerleri ne kadar çok olursa olsun ikincidir ve ikincildir. Çünkü İbn Arabi sistematik bir şekilde Fütühatü'l Mekkiyye ve Fususü'l Hikem'i yazmak üzere hareket etmiş birisidir. Yani bu kitaplarını, o iki kitaba doğru varmak için yazılmış ön metinler gibi kabul etmek lazım. Normal şartlarda 'Tedbirat-ı İlahiyye', Fütühatü'l Mekkiyye'den bir bahis gibidir ya da birkaç bahis birkaç bölüm gibidir. Dolayısıyla şimdi 'Tedbirat-ı İlahiyye', İbn Arabi için bir ara metin gibidir. İbn Arabi'ye giriş kabul edilebilir. Birçok insan bana soruyor 'İbn Arabi'yi nasıl okuyalım, ne yapalım' diye; 'Tedbirat-ı İlahiyye' iyi bir başlama noktası olabilir. Çünkü birçok konu var içerisinde. Dolayısıyla 'Tedbirat-ı İlahiyye' İbn Arabi'ye giriş gibi mütalaa edilebilir. Nitekim benim yazdığım şerhler de yazılar da İbn Arabi düşüncesinin çeşitli bahislerini ele alıyor. İlk önce bir biyografi yazdık. İbn Arabi'nin düşüncesini, muhtelif boyutlarını, muhtelif yönlerini ele alıyor. Böylece bir iyi bir başlangıç, iyi bir giriş kitabı olabilir. Bekir Salih Yaman: 'Tedbirat-ı İlahiyye' İbn Arabi'nin zihin kodlarını barındıran en önemli eserlerden biri. Eserin tesirinin İslam dünyasındaki yansımalarından söz edebilir miyiz? Ekrem Demirli: Belki beklenen tesiri yapmamış olabilir. Bunun nedeni İbn Arabi'nin öteki eserlerinin çok öne çıkmış olmasıdır. Fususü'l Hikem ve Fütühatü'l Mekkiyye çok öne çıktığı için beklenen etkiyi yapmamıştır ama bugün, modern dönemlerde İbn Arabi okumada bu kitap, çok önemli bir rol oynayabilir diye düşünüyorum. Büyük yazarların böyle bir meselesi vardır. Büyük yazarlar, birçok alanda yazıyor olabilir ama neticede insanlar birkaç kitaba odaklanarak o kitaplarda daha çok yoğunlaşıyorlar. Orada bir üretim ortaya çıkıyor. İbn Arabi için bu kitap biraz Fususü'l Hikem'dir. Fususü'l Hikem yazıldıktan sonra insan İbn Arabi'nin başka eserlerini daha az merak ediyor olabilir. Ben geniş Anadolu tabirini kullanırım. Yani fiziksel sınırlarının biraz daha ilerisine taşan kültürel coğrafya olarak 'Anadolu' tabirini kullanırım. Anadolu coğrafyasının yani kültürel Anadolu coğrafyasının aslında kurucu düşünürü İbn Arabi'dir ve en önemli isimlerden birisidir. Fususü'l Hikem de onun kitabıdır. Yani buradaki kültürel sürekliliği sağlayan en önemli kitap Fususü'l Hikem'dir. Böyle olunca Fütühatü'l Mekkiyye ile birlikte 'Tedbirat-ı İlahiyye' ya da İnşau'd-Devair ya da Ukletül'l Müstevfiz ya da diğer kitapları aynı etkiyi göstermiyor. Ekrem Demirli: Hâlbuki kanaatime göre bugün biz, büyük düşünürleri ara metinlerinden daha dikkatle okuma imkânı elde edebiliyoruz. Bu Aristoteles için geçerlidir Platon için geçerlidir. Ya da modern çağda da Heidegger için veya Kant için, başkaları için geçerlidir. Bence yeni dönemde böyle bir eğilim ortaya çıkması gerekiyor. İbn Arabi'nin ara metinlerinin keşfi diye bir durum olması lazım ve o ara metinlerle büyük metinler arasında irtibatı daha güçlü kurmamız lazım. Bekir Salih Yaman: Eserin sonunda müride tavsiyeler babı var. Siz de az önce o konuya temas ettiniz. Bu, İbn Arabi külliyatında görmeye pek alışkın olmadığımız bir durum. Bu sadece 'Tedbirat-ı İlahiyye'ye has bir durum mu yoksa Fusûsü'l Hikem ile bir bağlantı kurabilir miyiz? Ekrem Demirli: Bu konuda Fususü'l Hikem değil de daha çok Fütühatü'l Mekkiyye'nin son kısmıyla bağlantı kurmak lazım. Fütühatü'l Mekkiyye normalde İbn Arabi tarafından 37 cilt olarak yazılıyor. Son cildi, yani 37. cildi 'Tavsiyeler Kitabı'dır. Hatta o kitap bağımsız olarak da 'Vasiyetler' diye tercüme edilmiş bazı yerlerde. Ama 'Tavsiyeler'dir yani kitabın adı. Benim Fütühatü'l Mekkiyye tercümemde 'Tavsiyeler' olarak geçer. Fütühatü'l Mekkiyye'nin herhalde en nefis, en veciz yerlerinden bir tanesi o, 'Tavsiyeler Kitabı'dır. Çünkü orada artık İbn Arabi bir mürşit, düşünür, insan olarak birçok başka yönüyle ortaya çıkıyor. Yani bütün o kaotik anlatımlar, bütün o çetrefilli üslup vs. ortadan kalkıyor. Okuyucu ile tamamıyla bir insani bir ilişki kuruyor, insani bir yolculuk yapıyor. Rahmetli üstadımız Sezai Karakoç'un dediği gibi 'Malatya'da Şam'dayız / Yolları bir urgan gibi / Ayağına sarmış Muhyiddin'iz…' Yolları ayağımıza urgan gibi saran Muhyiddin gibi o kitapta gezmeye başlarız. Bize birçok tavsiyelerde bulunur, hayatın birçok alanı ile ilgili bilgi verir. 'Tedbirat-ı İlahiyye'nin bu kısmı ile Fütühatü'l Mekkiyye'nin 'Tavsiyeler'i arasında yakın ilişki vardır. İbn Arabi neticede bir mürşittir yani bir şeyh-i kamildir. İnsanları yetiştiren, terbiye eden bir insandır. Bunu unutmamak lazım. Hakeza Sadreddin Konevi böyle birisidir. Onların talebeleri yine böyledir. Böyle olunca teorik bir anlatımın ötesinde aynı zamanda müridi terbiye etmek üzere birtakım bilgiler vermesi gerekiyor. Dolayısıyla İbn Arabi'nin bakış açısıyla 'Bir müride nasıl rehberlik edilir', 'Mürşid varken nasıl olur', 'Mürşid yok iken nasıl olur' bütün bu konularda 'Müride Tavsiyeler' kitabı bir model teşkil ediyor. Bekir Salih Yaman: İbn Arabi'yi daha iyi anlamak, idrak etmek için hangi eserleri merkeze almamız lazım? Ekrem Demirli: Türkiye'de İbn Arabi üzerinde ikircilikli, ikili bir tutum var. Bu ikili tutumun zararına işaret etmek istiyorum. Birinci olarak gerçekten 'İbn Arabi'yi okumasak daha iyi' diyen bir tarz var. Bu çok yanlış bir durum. Yaşadığımız çağ içerisinde yani düşüncelerin bu kadar sirkülasyonda olduğu, tedavülde olduğu, her türlü düşüncenin ortaya çıktığı bir yerde 'İbn Arabi okumuyorum' demek veya 'okumayalım bize zarar verir' demek hiçbir şey okumayalım demektir. Kendini bir mağaraya kapat daha iyi. Bu açıdan bence çok saçma çok anlamsız bir şey. Hatta bunu daha da ileriye götürerek 'yok işte Osmanlı'da fetvalar verilmiş okunmasın diye, yok efendim İbn Arabi kendisi de demiş, beni okumayın falan' tamamıyla baştan sona masal, palavra. Tam tersi İbn Arabi Fususü'l Hikem'de 'bu kitabı yayın', 'bu kitabı insanlara ulaştırın' diyor. Dolayısıyla bundan vazgeçmek lazım. Ekrem Demirli: İkincisi ise mitolojik İbn Arabiciler… İbn Arabi sanki Müslüman dünyanın kahiniymiş gibi bizim nostradamusumuz İbn Arabi imiş gibi bir yaklaşım var. Bu da tamamıyla bir saplantıdır, safsatadır. İbn Arabi gelecekten haber vermez, gelecekten hiçbir şey bilmez. Nasıl bilebilirdi ki yani? Bu tamamen yanlış bir şeydir. İslam düşüncesi, böyle bir kehanetçilik üzerine kurulu değildir. İslam ümmetinde, ulema bir kehanet üzerine kurulu değildir çünkü peygamberleri bunu şiddetle reddetmiştir. Yani kâhin merakını, kehanet merakını reddetmiştir. Bir defa bunu bilmemiz lazım. Bu iki tutum Türkiye'de İbn Arabi okunmamasına yol açıyor. Bence ikisi de aynıdır. İbn Arabi okumayalım diyenlerle, İbn Arabi'yi mitolojik bir kahraman olarak okuyalım diyenler, aynı kişilerdir ve ikisi de zarardır. Soğukkanlı bir şekilde İbn Arabi'yi okumak lazım. Bu konularda birçok kişi de aynı şeyi söylemiştir. İnsan, İbn Arabi okumadığı zaman hakikaten az şey okumuş olur. Ekrem Demirli: Fikirleri bu kadar iyi işlemiş, bu kadar gerçekçi bir dil oluşturmuş, insana bu denli kıymet veren, varlığa bu ölçüde kıymet veren, dünyayı bu kadar iyi anlamaya çalışan, Allah ve insan ilişkisini, Allah ve doğa ilişkisini Allah ve her şeyin ilişkisini bu denli güçlü ve dikkatli kuran başka düşünür yoktur. 'Bu topraklarda yetişmiş en müstesna isim kimdir' sorusunun cevabına İbn Arabi diyebiliriz. Ondan daha güçlüsü yoktur. Kanaatime göre insanların İbn Arabi ile aralarındaki hayali bariyerler ile dogmatik bariyerleri kaldırması lazım. İbn Arabi'ye doğru gitmeleri lazım. İbn Arabi'nin onlara geldiğini fark etmeleri lazım. İnsaf, 'bölüşmek' demek. İbn Arabi ile yolu bölüşmek lazım. Onun bize gelebilmesi için bizim de ona gitmemiz lazım. Dolayısıyla bir kararlılık göstermek lazım. Aynı zamanda insaf, 'yükü bölüşmek' demek. İbn Arabi'nin anlattığı konular; ciddi konular, ağır konular. Burada yükü bölüşmek lazım. Yani sen de o yükün altına gireceksin, sen de o taşın altına elini koyacaksın. Aksi halde oturduğun yerden, meraksız bir şekilde İbn Arabi'nin konuları öğrenilemez. Üçüncüsü de neticenin paylaşılması lazım. Yani biz, sadece İbn Arabi okumuş olmakla kalmayacağız. Biz o düşünceyi üreteceğiz. Biz de bir tür İbn Arabicilik yapacağız. İnsaf kelimesi ile ve insaf aklıyla İbn Arabi'ye, bir başka mutasavvıfa ya da metafizikçiye yaklaştığımızda birçok netice elde edebiliriz diye düşünüyorum. Ekrem Demirli: Spesifik olarak birkaç şey önerebilirim. 1- İbn Arabi üzerine yazılmış iyi kitapları okumak lazım. Kendi kitaplarım da, başka yazarlarlar da olabilir. 2- İbn Arabi'nin kitaplarından -bu 'Tedbirat-ı İlahiyye' olabilir Fütühatü'l Mekkiyye'nin son bahsi olabilir- İbn Arabi'nin diline girmek lazım. İbn Arabi ile iletişim kurmak lazım. Abartarak 'İbn-i Arabi çok ağır', 'İbn Arabi anlaşılmıyor' diyerek insanın kendini İbn Arabi'den ve o yüksek düşüncelerden mahrum etmemesi lazım. Bu nedenle mahrumiyete karşı dikkat etmemiz lazım. Kendimizi kilitlemememiz lazım. Okumak meraklı olmaya bağlıdır. Merak, cesaretle ilgili bir şeydir. Yani merakınız ve cesaretiniz varsa aşamayacağınız hiçbir şey yoktur, geçemeyeceğiniz hiçbir yol, gedik yoktur. İbn Arabi cömert bir yazardır; sofrası olan bir yazardır. Sofrasını herkesle paylaşan bir yazardır. Yeter ki okuyalım, okumaya meyledelim. Başka birçok düşünür, başka birçok yazar düşünce olarak ondan büyük olmasa bile üslup bakımından ondan daha ağır, daha çetrefillidir. İbn Arabi ise böyle değildir. Fikriyat köşemizdeki yazıların önemli bir kısmında aslında İbn Arabi'nin çok belirli bir rolü vardır. Dolayısıyla yazılarımı takip eden kişilerin İbn Arabi'nin görüşlerine aşina olması lazım. Çünkü okuduğum o büyük gelenek en çok İbn Arabi'de karar kılar. İbn Arabi'nin perspektifiyle şekillenir. Bu yüzden yazılarımı takip eden insanların büyük kısmı 'Tedbirat-ı İlahiyye'den birçok konu okumuş olabilir. Fütühatü'l Mekkiyye'den okumuş olabilir, Fususü'l Hikem'den okumuş olabilir. Düşüncede cesur olmak lazım, merakta cesur olmak lazım. Yola çıkabilmek lazım. O zaman Allah kapıları açar.

Ekrem Demirli: "İbn'ül Arabi cömert ve sofrası olan bir yazardır"

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

İzimler ve çözümler

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

Bir sualim var sana ey dervişler ecesi

Osmanlı’da kadın öğretmen yetiştiren kurum: Darülmuallimat

Öğretmenler gününe özel 7 film

Arama

Ekrem Demirli: "İbn'ül Arabi cömert ve sofrası olan bir yazardır"