Arama
En büyük entelektüel akademi: Beytülhikme
Yaklaşık beş yüz yıl boyunca bir ilim ve medeniyet merkezi olan Bağdat, bu özelliğini Abbasi halifelerinin çabasına borçludur. İslami ilimlerin uzun bir süre merkezi ve entelektüel havzanın beşiği olan Bağdat esasında içerisinde barındırdığı Beytülhikme ile İslam dünyasından en seçkin zihinleri bünyesine toplamıştır. Sizler için İslam dünyasının altın döneminin aşılmaz parçası olan ve aynı zamanda Darülhikme olarak da meşhur olan en büyük enteleltüel akademi Beytülhikme'nin hikayesini araştırdık.
◾ Halife Muhammed Mehdi, el yazmalarını biriktirmeye ilk defa askeri keşif seferleri sırasında başladı. Oğlu Halife Hadi tarafından devam ettirilen bu gelenek, onun oğlu olan ve 786-809 yılları arasında tahta geçen Halife Harun Reşid'in bu el yazmalarından bilimsel bir koleksiyon oluşturması ve Beytülhikme'yi kurmasıyla sonuçlandı.
◾ 813 yılından itibaren yirmi yıl hükümdarlık yapan Halife Memun döneminde akademi, her bilim dalı için ayrı bir ek bina yahut bölüm eklenmek suretiyle genişletildi. Böylece Beytülhikme'ye ulema, sanat bilginleri, ünlü tercümanlar, müellifler, edebiyatçılar, şair ve farklı alanlara mensup meslek erbabı dolup taşmaya başladı.
◾ Orta Çağ'ın bu seçkin isimleri her gün burada tercüme, okuma, yazma, diyalog ve tartışma gibi etkinlikler için bir araya geliyordu. Beytülhikme, kozmopolit bir eritme potası rolündeydi; Arapça, Farsça, İbranice, Süryanice, Aramca, Yunanca, Latince ve eski Hint el yazmalarını tercüme etmekte kullanılan Sanskritçe, burada yazılıp konuşulan diller arasındaydı.
◾ Tanınmış tercümanlar arasında Patriğin Oğlu Tercüman Joannes olarak bilinen Yuhanna İbnü'l Bitrik el-Tercüman yer alıyordu. Tıptan ziyade felsefeye eğilimi vardı; Aristoteles'in on dokuz bölümlük Hayvanlar Kitabı adlı eserini Latince'den tercüme etti. Huneyn bin İshak ise, Yunanlı hekimler Hipokrates ve Galenos'un eserlerinin Arapça tercümeleriyle ünlüydü.
◾ Fizikçi, felsefeci, matematikçi, hendese bilgini, kimyager, mantıkçı ve astronom Kindî, Halife Memun tarafından Aristoteles tercümelerini yönetecek âlimlerden biri olarak seçilmişti. El- Kindiyye adıyla bilinen, kendi özel kütüphanesine sahipti.
◾ Halife Memun, bilgi arayışı çerçevesinde diğer ülke liderleriyle irtibata geçti. Rivayete göre Sicilya Kralı'na bir mektup yazarak, felsefe ve fen bilimleri bakımından zengin Sicilya Kütüphanesi'nin tüm içeriğini göndermesini rica etti. Kral, Halife'nin bu isteğine olumlu yanıt vererek Sicilya Kütüphanesi'ndeki eserlerin birer kopyasını göndermiştir.
◾ Kitaplar farklı yöntemler kullanılarak taşınmaktaydı. Günümüzün şartları henüz vaki olmadığından, Memun'un el yazmalarını ve diğer eserleri Horasan'dan Bağdat'a nakletmek için yüz deve kullandığı söylenir.
◾ Halife Memun, Bizans imparatoruyla temasa geçerek Bizans kütüphanelerinde bulunan mühim kitapları tercüme ettirmek üzere bilim insanları göndermeyi tekli etti. İmparatorun kabul etmesi üzerine buraya gönderilen heyetin görevleri arasında Yunan aydınlarına ait eserlerin geri getirilmesi de bulunuyordu.
◾ Halife Memun Beytülhikme'yi organizasyonunu yönetmekle kalmadı; bilgin ve âlimlerin konuşma ve tartışmalarına da katılıyordu. Bu meyanda Marsad Feleki adında bir astronomi merkezi kurdurdu. Bu merkez, halifenin özel hizmetinde çalışan Sened bin Ali Yahudi adlı bir Yahudi ve Yahya bin Ebu Mansur adlı bir Müslüman astronom tarafından yönetiliyordu.
◾ Yahudi olan Sened'in bizzat Halife Memun'un huzurunda İslam'ı seçip Müslüman olduğu rivayet edilir. Beytülhikme'nin kontrolünü eline alan Halife Memun, işe babasının kaldığı yerden devam ederek birçok yüksek enstitü, rasathane kurdu. Bunların sayısının 332'ye ulaştığı söylenmektedir. Bu kurumlar, sanat ve bilimin çeşitli dallarında farklı konularda eğitim alan öğrencilerle dolup taşmaktaydı.