Arama
Hadis ilmini anlamanızı kolaylaştıracak terimler
Müslümanlar, İslam'ı iki ana kaynaktan öğrenir. Bunlar, hidayet rehberi olan Kur'an-ı Kerim ve Hz. Peygamber'in çağlara ışık tutan hadis-i şerifleridir. Peygamberimizin örnek hayatı ve hadis-i şerifleri olmadan yüce kitabımızı doğru anlamak ve yaşanan hayata tatbik etmek mümkün değildir. Buna giden en önemli yol ise Allah Resulü'nün sözlerinin tam manasıyla anlaşılmasından geçer. Sizler için hadis ilmini anlamanızı kolaylaştıracak terimleri derledik.
📒 Ashâb, dostlar, arkadaşlar, taraftarlar anlamına gelir. Hadis ilminde eş anlamlısı olan sahabe kelimesi daha çok kullanılır.
➡️ Ashâb, Hz. Peygamber (SAV) devrinde yetişmiş, onunla bir arada bulunmuş, yine Müslüman olarak ölmüş kimselere denir. Daha çok sahabe denilmekle birlikte "Ashâbu'r-Resûl, Ashabı Resûlillâh, Ashabı Kiram" terkipleri de kullanılmıştır.
➡️ Ashabın hadis ilmindeki önemli yeri, sünneti bizzat kaynağından öğrenmelerinden, uygulamalarından; sonra da kendilerinden sonra gelen nesle aktarmalarından kaynaklanır. Allah Resulü'nün (SAV) peygamberliğinin ilk günlerinden ebedî hayata göç etmesine kadar geçen zaman içinde ashab, onunla sık sık beraber olmuş, tebliğlerini, uygulamalarını, söz, fiil ve takrirlerini, dinî ve ahlâkî açıklamalarını yakından takip ederek öğrenme imkânı bulmuşlardır.
➡️ Kısacası İslam'ı ilk olarak uygulayıcısından öğrenmişlerdir. Kur'ân-ı Kerim'i daha iyi anlamak, ibadetlerini düzgün bir şekilde yapabilmek, günlük işlerini de o nispette düzgün olarak yerine getirebilmek üzere bireyler öğrenebilmek maksadıyla imkân ölçüsünde ondan ayrılmamışlardır.
➡️ Hz. Peygamberle birlikte olduklarında ondan görüp işittiklerini, beraber olmadıkları zaman da onunla birlikte olanlardan görüp duyduklarını öğrenen ashab, daha sonra büyük bir şevk, heyecan ve gayretle tâbi'îlere bu bilgileri nakletmişlerdir.
➡️ Ashab, umumiyetle İslam'ın zuhur ettiği Mekke'de Hz. Peygamber'e (SAV) iman edip onunla birlikte Medine'ye hicret eden muhacirlerle, kendilerine kucak açan ve her türlü yardımı esirgemeyen ensârdan, civar kabilelerden Müslüman olup Medine'ye gelenlerden meydana gelir. Hadis âlimlerine göre İslam'daki kıdemlerine göre on iki tabakaya ayrılmışlardır.
📒 Sözlükteki anlamına göre cüz parça, bir bütünün parçalarından her biri anlamına gelir. Hadis ilminde cüz, daha ziyade belli bir kişiden gelen hadislerin toplandığı küçük çaptaki kitaplara denir.
* Bununla birlikte bir konudaki veya muayyen sayıdaki hadisleri yahut bir hadisin bütün rivayet yollarını bir araya getiren birkaç sahifelik kitapçıklara da cüz adı verilmiştir.
➡️ Belirli sayıdaki hadisleri içeren cüzler içinde en yaygın olanı kırk hadis kitaplarıdır. Bir hadisin bütün yollardan gelen rivayetlerini bir araya getiren cüzlere örnek olarak İbn Haceri'l-Askalânî verilebilir. "Ümmetimden dininin emirlerine dair kırk hadis öğreneni Allah kıyamet gününde fakihler ve âlimler zümresinde haşreder" manasına gelen zayıf hadisin farklı rivayetlerini bir araya getirmiştir.
📒 Sözlükte edeb, terbiye manalarına gelir. Bu tabir, cami denilen ve sekiz ana konudaki hadisleri ihtiva eden kitaplarda yeme-içme, konuşma, yürüme ve benzeri ahlaki konulardaki hadisleri bir araya getiren bölüm başlığının adıdır.
📒 Ravi, Hz. Peygamber (SAV)'in hadislerini rivayet eden kimseye denir. Bir hadisin doğruluğu, önce onu rivayet eden ravilerin her bakımdan güvenilir kimseler olmalarına bağlıdır.
➡️ Bir ravinin güvenilir olması için onda bazı vasıfların bulunması gerekir. Bu vasıfların ilki Müslüman olmaktır. Alimlere göre ravinin Müslüman olması adaletli olması için yeterlidir. İkincisi adalettir. Üçüncüsü zabt sahibi olmasıdır. Zabttan kastedilen hadisleri kusursuz bir şekilde ezberlemiş ve onlara hakim olmasıdır.
*Ravinin rivayetlerinin kabulü için bulunması gereken şartların dördüncüsü, buluğ çağına ermiş olmaktır. Ravinin akıllı olması; dikkatli, akıl melekeleri tam, zeki ve uyanık olmasıdır.
➡️ Bir kimse çocukluk çağında herhangi bir hadis ezberlemiş ise onu ancak erginlik çağına erdikten ve kaynağını söyledikten sonra sonra rivayet edebilir. Hadisleri nakleden raviler sahabe, tâbi'in, etbâ'ut-tâbi'în sırasıyle nesil nesil gelmiştir. Her bir nesilde yetişenler, bir önceki nesilden aldıklarını kendilerinden sonrakilere aktarmışlardır. Bunların her biri kendi aralarında tabaka, denilen gruplara ayrılmışlardır.
📒 Sözlükte "ezberlemek ve muhafaza etmek" manalarına gelen hıfz, hadis usulünde genellikle ravinin rivayet ettiği hadisleri güzelce ezberleyip muhafaza etmesi, yeri geldiğinde eksiksiz ve fazlasız olarak kendi talebelerine rivayet edebilme yeteneğine denir.