Arama
Şairlerin bayram vesilesiyle yazdığı kasideler: Iydiyye
Divan şiirinde bayram konusunun ele alındığı, şairlerin bayram vesilesiyle yazıp devlet büyüklerine takdim ettikleri kasideler bulunur ve buna "ıydiyye" adı verilirdi. Şairler, bu bayramları büyüklere kaside yazmak için değerlendirilebilecek fırsatlardan biri olarak görmüştür. Biz de sizlere Kurban Bayramı vesilesiyle şairlerin kaleme aldığı ıydiyyeler hakkında bilgiler derledik.
Iydiyye nedir?
💠 Iyd-i fıtr (ramazan bayramı) ve ıyd-i adhâ (kurban bayramı) günleri, Divan şairleri arasında büyüklere ithafen kaside yazmak için değerlendirilen fırsatlardan biriydi.
💠 Şairlerin kasidelerinde benzetme anlamına gelen teşbîb/nesîb kısımlarında bayramdan bahsedilmesi, bu durumun ıydiyye (îdiyye) / bayramiyye şeklinde adlandırılmasına yol açmıştır. Şairler böylece çok defa hâmileri olan büyüklerin bayramlarını manzum birer tebriknâme ile kutlar, karşılığında da câize alarak bayram harçlıklarını çıkarırlardı.
Iydiyye bölümleri nedir?
💠 Iydiyyeler; ilk bölüm, methiye ve dua olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Muhteva açısından ise ıydıyyeler, doğrudan bayramı konu almaktadır.
💠 Nev'î'nin on dört beyitlik şiiri gibi bazı istisnalar haricinde ortalama otuz, kırk beyit civarında bir uzunluğa sahip ıydiyyeler arasında Nef'î'nin Sultan Ahmed için yazdığı 71 beyitlik manzumeler bulunmaktadır.
💠Iydıyyenin ilk örnekleri ya "Fî Medhi Sultan ..." veya "Kasîde-i Iydiyye" gibi başlıklar altında veya başlıksız olarak yazılıdır. 16. yüzyıldan itibaren ise gittikçe uzun Farsça başlıklar taşıdıkları görülmektedir.
💠 Ünlü şair Tâcîzâde Câfer Çelebi'nin divanında bulunan matla'lı ıydiyyenin kırk bir beyitlik başlıksız ilk örnekleri arasında sayılmıştır.
"Yine arz edip cemâlin şâhid-i ra'nâ-yı ıyd
Âlemi şevke getirdi hüsn-i bezmârâ-yı ıyd"
💠 Türk Edebiyatına bakıldığında ıydiyyenin ne zaman ve hangi şair tarafından yazılmaya başlandığı bilinmemektedir. Fakat XVI. yüzyıl şairlerinin divanlarında pek çok ıydiyye bulunmaktadır.
💠 Iydiyyeler, genellikle önce o günlere kavuşmanın şükrü üzerinde durmakta, bayramı büyük bir coşku ve neşe içinde eğlenerek geçirmek gerektiğinden bahsetmektedir.
💠 Ramazan ıydiyyelerinin ilk beyitlerinde ramazâniyyelerde de olduğu gibi daha çok hilâlle ilgili zengin mazmunlara yer verilmiştir. Buna örnek Sünbülzâde Vehbî'nin şu satırlarıdır:
"Hilâl-i ıyd kıldı cebhe-i âfâkı nûrânî
Yine yâd etti âşıklar ham-ı ebrû-yı cânânı
Nice yâd etmesinler kim nezâketle eder îmâ
Hilâlin kûşe-i ebrûsu zevk-ı vasl-ı hûbânı"