Arama
İslam düşünce tarihinde psikolojinin öncüsü: Ebû Zeyd el-Belhî
Beden ve ruh sağlığı tarih boyunca insanlığın ilgi alnına giren en önemli konulardan biri olmuştur. Hem geleneksel hem de modern kaynaklarda bu alana özgü birçok tedavi yöntemi mevcuttur. İslam düşünce tarihini incelediğimizde ruh sağlığı çalışmaları ile karşımıza çıkan isimlerden biri de Ebu Zeyd Ahmed El- Belhi'dir. İşte, İslam tarihinde ilk psikiyatrist olarak tanınan Belhi ve çalışmaları...
🔹 Belhi, tıp tarihinde ilk defa bedeni hastalıkların yanında, psikolojik hastalıkları da inceleyerek tedavi yolları üzerinde durmuş, bugün modern psikolojide karşımıza çıkan parapsikoloji, psikoterapi ve psikomatik sahalarını ilgilendiren konuları ele almıştır.
🔹 Çevresel etkenlere uyum sağlama konusunda güçlük çekmeye neden olan nevrotik hastalıkların yanında ahlaki kötülüklerin de insan ruhunda yaratacağı sonuçları düşünen Belhi, tıp, ahlak ve psikoloji alanlarını birleştirip hem ahlak ilmine hem de psikoterapiye işaret eder.
🔹 Fizyolojik yapı, iklim, beslenme, uyku düzeni gibi faktörlerin insan sağlığına olan etkilerini inceleyen Ebu Zeyd Belhi, müziğin de beden ve ruh hastalıklarının tedavisinde önemli bir yeri olduğunu vurgular.
🔹 Kullandığı metotlar, onun ilmi seviyesini çok güzel bir şekilde ortaya koymaktadır. İnsanı ruh ve beden olarak tıbbî yönden tetkik, teşhis ve tedâvî usûlü, iki asır sonra İspanya'da yetişen ünlü bir İslâm âlimi İbn-i Zühr'ün eserlerinde görülür.
🔹 Belhi, insanların ruhsal rahatsızlıklara, bedensel rahatsızlıklara oranla daha fazla yakalandığını düşünür, hastalıklara yakalanmamak için akıllıca bir yaşam sürülmesini tavsiye ettiği gibi sağlığın bozulması durumunda da akla başvurulmasını önermektedir.
🔹 Yani hüznün zararlarından kaçınmak adına sahip olunan her şeyin bir şekilde yok olmaya tabiî olduğunu hatırlaması için aklın kullanılmasını tavsiye eder ve böylelikle yanlış davranışların getireceği zararlardan korunduğunu aktarır. Onun bu tavsiyesi modern psikolojideki "kabul" yaklaşımı ile benzerdir.
🔹 Günümüzde bilişsel terapi olarak ifade edilen yöntemi Belhi o dönem, "iç destek" ve "dış destek" olarak ayırt ediyordu. İç destek, insanın aklında önceden hazırladığı düşünceleri bulundurması ve bunları zamanı geldiğinde kullanabilmesidir. Örneğin, öfkenin kendisine ve başkasına verebileceği zararları düşünüp kendine hatırlatmasıyla kendi duygularını yönetebileceğini söyler.
🔹 Günümüzde de Belhî'nin ifade ettiği bu iç destek yöntemi, değişken duygu durumlarında veya anında müdahale gereken durumlara karşı, insanlara kazandırılması gereken bir yöntem olarak görülür. Bugün modern psikolojide Belhi'nin iç destek yaklaşımına benzer olarak iletişim, sosyal ve duygu kontrolünü arttırabilmek adına bireylere beceri eğitimleri tavsiye edilir.
🔹 Tavsiye ettiği bir diğer tedavi yöntemi ise dış destektir. O'na göre bir insan dışarıdan gelen desteklere ve öğütlere daha fazla dikkat eder ve uygular çünkü insanın kendi görüşleri zaman zaman arzu ve istekleriyle iç içe geçmiş durumdadır. Böyle birinin düşüncesini duygularından soyutlaması mümkün olamaz.
🔹 Bu sebeple insan, sıkıntılarını giderebilecek ve işlerini düzenleyebilecek sağlıklı birine ihtiyaç duyar. Tıpkı bedenen bir hastalık yaşandığında doktora başvurulması gibi bugün psikoterapi olarak ifade edilen, bireyin ruhsal ve davranışsal bozuklularının düzenlenmesi ve genel iyilik halinin arttırılması için ruh sağlığı uzmanlarından destek alması bu "dış destek" yöntemine eş değerdir.