Arama
İslam'da tarım ve ticaretle ilgili 20 çarpıcı bilgi
İslam medeniyetinde çiftçiler, aynı toprak üzerinde farklı mevsimlerde ne tür mahsuller yetiştireceklerini öğrenmişler; değişik yöntemler keşfederek tarımda yeni bir dönem başlatmışlardı. Norias adlı dev su çarklarının kullanımı, mahsul rotasyonu ve su pompasının icadı, yılda dört kez mahsul toplamayı mümkün hale getirdi. Bu sayede yıl boyunca üretilen taze meyve ve sebzeler, daha fazla kişinin sağlıklı beslenmesini sağlıyordu. Öyle ki Müslüman dünyasının meyve bahçeleri olmasaydı, bugün portakal, limon ve misket limonu gibi ürünler, Batı dünyasının popülerleri arasında olmayabilirdi. Sizler için, İslam'da tarım ve ticaretle ilgili 20 çarpıcı bilgiyi derledik.
İslam uygarlığında tarım sistemi, o dönemin en karmaşık ve bilimsel sistemlerinden biriydi. Erken dönem İslam dünyasının birkaç kesiminde iklim ve gelişen tarım sistemleri, bölgenin çoğunda hüküm sürenden farklıydı. Tarımdaki değişiklikler, ekonominin, şehirlerin, yaşam tarzının, mutfak kültürünün, kıyafetlerin ve çok daha fazlasının gelişmesini sağladı.
12'nci yüzyıl botanikçisi İbnü'l-Avvam, Mısır, Yunan ve Pers âlimlerinin çalışmalarına katkıda bulunarak, bir Tarım Kitabı yazdı. İbnü'l-Avvam'ın Kitâbü'l-Filâha isimli eseri, ağaçları yetiştirmekten arıcılığa kadar çiftçiler için gerekli pek çok şey içeren bir "nasıl yapılır?" kılavuzuydu. Ayrıca kitabında, mahsulleri zararlı böceklerden nasıl korumaları ve yetiştirdikleri mahsulleri yemek için nasıl pişirmeleri gerektiğine kadar her şey anlatılmaktaydı. Tarımla ilgili kısımda elli beşi meyve ağacı olmak üzere 585 bitki tanıtılmakta ve aşı yapma tekniği, toprağın yapısal özellikleri, gübreleme usulleri, ağaç ve üzüm kütüklerine ârız olan çeşitli hastalıkların belirti ve görünüşleriyle bunların tedavi yolları gibi konular açıklanıyordu.
Kitâbü'l-Filâha, tarım ve hayvancılık üzerine o güne kadar yazılmış en kapsamlı eser olup sadece İslâm dünyasının değil bütün Ortaçağ ilim âleminin en göze çarpıcı çalışması olarak kabul edilmektedir. Bunun sebebi, İbnü'l-Avvâm'ın daha önceki bilgileri çeşitli kaynaklardan derleyerek bir araya getirirken uyguladığı teknik ve metotla herkesin faydalanabileceği sistematik bir eser ortaya koyması, ayrıca verdiği bilgileri kendi gözlemlerinin de katkısıyla kuru bilimsellikten çıkarıp canlılığa kavuşturmasıdır.
İslâm'ın dışa doğru yayılmasıyla da sorkun (sepetçi söğüdü), asya pirinci, pamuk, turunç, limon, misket limonu, greyfurt, muz, platanus (çınar ağacı), karpuz, ıspanak, enginar, patlıcan, indigo (çivit), hindistan cevizi ve mango gibi yeni birçok ürün üretildi. Tüketiciler için yeni beslenme imkânları doğuran bu ürünler toprak kullanımını, üretimi ve buna bağlı olarak gelirleri de arttırdı.
Pirinç, şeker kamışı ve pamuğun yetişmesi için çok fazla suya ihtiyaç vardı. Bu durum, neredeyse bütün bölgelerdeki sulama sistemlerinde önemli gelişmelerin meydana gelmesini ve yılın daha uzun bir döneminde -hatta yıl boyunca- daha çok toprağın daha fazla sulanmasını sağladı.
Teknolojiler suyu kaldırıp daha yüksek bir alana akıtabilmek için insan gücüyle çalışan "şaduf"ları (seren ya da su kaldıracı) ve Archimedes burgularını, hayvan veya su gücüyle çalışan dolapları, su depolamak için bendleri, sarnıçları, nehir kıyısı havuzlarını, yapay gölleri, kuyuları ve su dağıtımı için savakları, yüzey kanallarını, yer altı kanallarını (kâriz veya kanat) kapsadı. Farklı şekillerde birleştirilebilen su kaldırma teknikleri sayesinde çeşitli yollardan elde edilen su bir yerde depolanabiliyor, ardından toprak üzerinden çeşitli metotlarla bahçelere dağıtılıyor, böylece sulamayı şartlara son derece uygun hale getiren yöntemleri yaygınlaştırıyordu.