Arama
İslami açıdan aile hayatının esasları: Ayet ve hadisler ışığında aile...
İnsan, ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına toplu yaşama gereksinimi duyan bir varlıktır. Bir toplumu oluşturan en temel yapıtaşı ise ailedir. Aile, İslam dini ile yeniden tanımlanan ve yapılanan bir kurumdur. İslam'ın tebliği ile birlikte aileyi korumaya ilişkin sorumluluklar, emir ve yasaklar belirlenmiş; Peygamber Efendimiz (SAV), başta kendi yaşamı olmak üzere müminlere aile hayatı konusunda örnek olmuştur.
İslam'ın kadına bakış açısı, diğer dinlere göre oldukça farklıdır. Hristiyanlık, Hz. Âdem'in (AS) cennetten çıkarılışını Hz. Havva ve onun şahsında tüm kadınlara yüklerken; Kur'an-ı Kerim, Hz. Âdem'i (AS) aldatan ve cennetten çıkmasına neden olanı Hz. Havva olarak değil "şeytan" olarak belirtmiştir.
💠
🔸 Bu nedenle İslam'da kadın, ilk günahın vebalini taşımamakta; din ve topluluk nazarındaki durumu da bu anlayış üzerinden şekillenmektedir.
🔸 İslam'da kadın, kocası karşısında bağımsız bir kişiliğe sahiptir ve iktisadi anlamda da ondan bağımsızdır; İslam hukukunda, karı ve kocanın mal varlıkları birbirinden ayrıdır ve kadın, kendi mal varlığında dilediği şekilde tasarruf edebilir, bunun için kocasının rızasına muhtaç değildir.
📕 Hadisler ışığında İslam'da kadının yeri ve önemi
🔸 İslam'da kadın, erkekler gibi mirasa ehildir ve bu mallar üzerinde kocasının bir müdahalesi söz konusu değildir. İslam belli bir dereceye kadar kan, süt ve sıhrî hısımlarla evlenme yasağı koyarak bir aile egzogamisi uygulamıştır.
"Anneleriniz, kızlarınız, kız kardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz, erkek kardeşin kızları, kız kardeşin kızları, sizi emziren anneleriniz, sütbacılarınız, eşlerinizin anneleri, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğer onlarla birleşmiş değilseniz (nikâh ortadan kalktığında) kızlarını almanızda size bir sakınca yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi birden almak da size haram kılındı; ancak geçen geçmiştir, Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir."
Peygamber Efendimizin (SAV) aile reisi olarak tutumu ve ailesine yönelik davranışları, kıyamete kadar bütün
insanlar için eşsiz bir örnek teşkil eder.
💠
🔸 Allah Resulü'nün (SAV) uyguladığı ilke ve prensipler, tüm zamanlarda önemini ve işlevini kaybetmeden varlığını sürdürmüştür.
🔸 Hayatın her alanında olduğu gibi aile konusunda ve aile içi ilişkilerde de Peygamber Efendimizin (SAV) davranış şekilleri, Müslümanlara rehberlik eder.
🔸 Allah'ın evrensel emirleri, Peygamber Efendimizin (SAV) hayatında pratiğe dönüşerek insanlara canlı modeller oluşturur.
"Sizin en hayırlınız, ailesine karşı en hayırlı olanınızdır. Ben de aileme karşı en hayırlı olanınızım."
(Tirmizî, Mencikıb 63)
🔸 Aile kurmak, hem İslam'ın bir buyruğu hem de Peygamber Efendimizin (SAV) bir sünnetidir. Allah Resulü, "evlenmeyeceğim" diyen bir sahabeye "Her kim benim sünnetimden yüz çevirirse, benden değildir" buyurmuştur.
🔍 Bir aile reisi olarak Hz. Muhammed ve örnek davranışları
🔸 Resul-i Ekrem Efendimizin (SAV), Hz. Hatice (RANHA) ile evliliği sık sık kaynaklarda zikredilmektedir. Onların evliliğinde en dikkat çekici husus, yakın bir dostluk ve arkadaşlıktır. Hz. Hatice (RANHA) maddi ve manevi her anlamda Peygamberimizin (SAV) destekçisi olmuş; nübüvvetini sorgusuz sualsiz kabul ederek ilk Müslüman olmuştur. Nitekim Hz. Hatice'nin (RANHA) vefat ettiği yıl, onun ardından amcası Ebu Talib'in de yaşamını yitirdiği ve Peygamber Efendimizin (SAV) sevgili eşi ve amcasının acısı nedeniyle çok üzüldüğü bir yıl olmuş; "Hüzün Yılı" olarak anılmıştır.
🔸 Peygamber Efendimizin (SAV) emir ve tavsiyeleri kadar kendi uygulamaları da müminler için örnek olmuştur. Resul-i Ekrem Efendimizin (SAV) aile yaşamına dair hadislerin en güvenilir kaynaklarından biri de Hz. Ayşe'nin (RANHA) naklettikleridir. Nitekim ondan nakledilen bir hadis, Sahih-i Buhârî'de şöyle yer almıştır:
Hz. Aişe'ye (r.a.) "Hz. Peygamber (sav) evde ne yapardı?" diye sorduğumda şöyle cevap vermişti: "Ailesinin işlerini görür, ezanı duyunca (namaz için) çıkardı."
(Buhârî, Nafakat 8)
Sağlıklı bir aile hayatının nasıl olması gerektiği, aile içi ilişkilerin nasıl kurulmasının gerektiği gibi birtakım soruların cevabı, Peygamberimizin hadis-i şeriflerinde Müslümanlara verilmiştir.
💠
Resul-i Ekrem Efendimizin (SAV) aile hayatına dair hadisleri, Kütüb-i Sitte'de yer almıştır:
🔸 "Dikkat edin! Sizin, hanımlarınızın üzerinde hakkınız vardır. Hanımlarınızın da sizin üzerinizde hakkı vardır. Sizin hanımlarınız üzerindeki hakkınız, namuslarını muhafaza etmeleri ve hoşlanmadığınız kimselerin evinize girmesine izin vermemeleridir. Dikkat edin! Hanımlarınızın sizin üzerinizdeki hakkı ise onların giyim ve gıda ihtiyaçlarını güzelce karşılamanızdır."
(Tirmizî, Radd 11)
🔸 "Kadınlar hakkında Allah'tan korkun. Çünkü siz, anlan Allah'ın emaneti olarak aldınız ve Allah'ın adıyla (nikâh kıyıp) anlan kendinize helal kıldınız."
(Müslim, Hac 147)
🔸 "Mümin bir kimse, eşine karşı nefret beslemesin. Çünkü onun bazı huylarından hoşlanmasa da hoşlandığı başka huyları mutlaka vardır."
(Müslim, Radcı 61)
🔸 "Allah'ın hanım kullarına vurmayın!... (Bu gece) Muhammed'in eşlerine pek çok kadın geldi. Hepsi de kocalarından şikâyetçiydi. Bu adamlar sizin hayırlılarınız değillerdir."
(Ebu Davud, Nikâh 41)
🔸 "Kişinin harcadığı en hayırlı para, ailesi için harcadığı, Allah yolunda cihad için hayvanına harcadığı ve yine Allah yolunda arkadaşları için harcadığı paradır."
(Müslim, Zekat 38)
🔸 "Bir kişi, sevabını Allah'tan umarak ailesine harcama yaptığında, bu harcama onun için sadaka olur."
(Buhârî, İman 41)
🔸 "Anne baba cennet kapılarının en ortancasıdır. Bu kapıdan girme fırsatını ister kaçırsın ister yakalarsın."
(Tirmizî, Birr 3)
🔸 "Kim anneyi yavrusundan ayırırsa, Allah da kıyamet günü onu sevdiklerinden ayırır."
(Tirmizî, Büyû 52)
🔸 "Allah'tan korkun ve çocuklarınız arasında adaletli olun!"
(Müslim, Hibe 13)
Kur'an-ı Kerim'de ailenin ruhi yönüne işaret edilmiş ve ailenin hem fiziki hem de psikoloji açısından faydalarına değinilmiştir.
💠
🔸 Aile, eş ve çocuklarla birlikte gündelik hayatın streslerinden uzak sevgi, şefkat, merhamet, refah ve mutluluk gibi manevi duyguların yaşandığı bir mekân olarak ele alınmıştır. Kur'an'da bu husus şöyle zikredilmiştir:
"Onlara ısınıp kaynaşasınız diye size kendi türünüzden eşler yaratıp aranıza sevgi ve şefkat duyguları yerleştirmesi de O'nun kanıtlarındandır. Doğrusu bunda iyi düşünen kimseler için dersler vardır."
📕 Rûm suresinin 21. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Allah Teâla'nın insanı tek cins olarak değil, çift olarak yaratması, kadın ve erkeğin birbirine eş olması, ondan yeni nesillerin üremesi ayetlerde şöyle yer almıştır:
"Allah size kendi cinsinizden eşler yarattı, eşlerinizden de sizin için oğullar ve torunlar türetti; sizi güzel ürünlerle rızıklandırdı. Onlar yine de bâtıla inanıp Allah'ın nimetine karşı nankörlük mü ediyorlar?"
📕 Nahl suresinin 72. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Aile, aynı zamanda kadın ve erkeğin fiziki ihtiyaçların helal yoldan karşılandığı bir müessesedir. Ailenin kuruluş amaçlarından biri de ahlaki bozgunluğu engellemek ve toplumu daha sağlam ahlaki ilişkilere uygun olarak yetiştirmektir. Bu konu ayette şöyle zikredilmiştir:
"İçinizden evli olmayanları, köle ve cariyeleriniz arasından da elverişli olanları evlendirin. Yoksulluk içinde iseler Allah lütfu ile onları ihtiyaçtan kurtarır. Allah'ın hazinesi geniştir, her şeyi bilmektedir."
📕 Nûr suresinin 32. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Kur'an-ı Kerim, aynı zamanda ailenin her zaman mutluluk içinde yaşayacağına dair bir teminat vermemekte; olumsuzluklara karşı uyarmaktadır. Dünya hayatının zorluk ve meşakkatlerinin aile üzerinde olumsuz etkide bulunabileceğine, mal ve çocukların bir fitne olarak aile bireylerinin karşısına çıkabileceğine değinmiştir:
"Mal ve çocuklarınızın sizin için birer imtihan olduğunu ve büyük mükâfatın Allah katında bulunduğunu bilin."
📕 Enfâl suresinin 28. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Kadının erkek üzerindeki haklarından birinin de erkeğin kadına hoş davranması olduğu, Kur'an-ı Kerim'de şu ayette zikredilmiştir:
"Kadınların, makul ve meşru ölçülerde ödevlerine denk hakları vardır; erkeklerin ise onların üzerinde bir dereceleri mevcuttur. Allah izzet ve hikmet sahibidir."
📕 Bakara suresinin 228. ayetinin tefsiri için tıklayın.
"Ey iman edenler! Kadınlara zorla vâris olmanız size helâl değildir. Apaçık bir edepsizlik yapmadıkça, onlara verdiğinizin bir kısmını ele geçirmek için -evlenme ve boşanma konusunda- engel çıkarmayın. Onlarla iyi geçinin. Eğer onlardan hoşlanmazsanız, Allah'ın hakkınızda çok hayırlı kılacağı bir şeyden de hoşlanmamış olabilirsiniz."
İslam dini, evlilik konusunda da kadının haklarını korumayı amaçlamıştır. Belli bir dereceye kadar kan, süt ve sıhrî akrabalıklar konusunda evlenme yasağı koyarak bir düzen oluşturmuştur.
💠
🔸 Esas itibariyle aile düzeninin korunması ve dış evliliğin meşru kılındığı bu aile egzogamisi, ayette şöyle zikredilmiştir:
"Anneleriniz, kızlarınız, kız kardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz, erkek kardeşin kızları, kız kardeşin kızları, sizi emziren anneleriniz, sütbacılarınız, eşlerinizin anneleri, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğer onlarla birleşmiş değilseniz (nikâh ortadan kalktığında) kızlarını almanızda size bir sakınca yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi birden almak da size haram kılındı; ancak geçen geçmiştir, Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir."
📕 Nisâ suresinin 23. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Bununla birlikte kadınların yalnızca Müslüman erkeklerle, erkeklerinse yabancı olarak yalnızca Ehl-i kitap olan Yahudi ve Hristiyanlarla evlenebilmelerine izin verilmiştir.
🔸 Evlenme sırasında erkek kadına mehir adıyla belli bir para ya da mal öder veya ödeme yükümlülüğü altına girmektedir. İslam hukukunda mehir, evlenecek kadının ailesine değil; bizzat kendisine verilir ve kadın, diğer mallarında olduğu gibi onda da dilediği gibi tasarrufta bulunmaktadır.
🔸 Mehrin asıl amacı, kadına iktisadî bir güç kazandırma ve boşanmanın suistimal edilmesini önlemektir.
(x) 🔍 Mehir nedir, ne zaman verilir?
🔸 Özellikle boşanmalara sıkça başvurulduğu dönem ve bölgelerde yüksek tutulan ve çoğu kere boşanma anında ödenmesi kararlaştırılan mehrin geçerli sebep olmaksızın boşanmaya önemli ölçüde engel olduğu kabul edilmiştir.
🔸 İslam'da aile, esas itibariyle "tek evlilik" üzerine kurulmuştur. Fakat belirli durumlarda kocanın dörde kadar evlenmesine izin verilmiştir. Ancak bunun bir emir değil; belirli şartlarla başvurulan bir ruhsat olduğu unutulmamalıdır. Zira Nisâ suresinin 3. ayetinin devamında "...şayet adaleti gözetmekten korkarsanız o zaman bir tane ile veya cariyenizle yetinin. Doğru yoldan ayrılmamak için bu daha elverişlidir" buyrularak tek evlilik teşvik edilmiştir.