Arama
İslami açıdan aile hayatının esasları: Ayet ve hadisler ışığında aile...
İnsan, ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına toplu yaşama gereksinimi duyan bir varlıktır. Bir toplumu oluşturan en temel yapıtaşı ise ailedir. Aile, İslam dini ile yeniden tanımlanan ve yapılanan bir kurumdur. İslam'ın tebliği ile birlikte aileyi korumaya ilişkin sorumluluklar, emir ve yasaklar belirlenmiş; Peygamber Efendimiz (SAV), başta kendi yaşamı olmak üzere müminlere aile hayatı konusunda örnek olmuştur.
Kur'an-ı Kerim'de ailenin ruhi yönüne işaret edilmiş ve ailenin hem fiziki hem de psikoloji açısından faydalarına değinilmiştir.
💠
🔸 Aile, eş ve çocuklarla birlikte gündelik hayatın streslerinden uzak sevgi, şefkat, merhamet, refah ve mutluluk gibi manevi duyguların yaşandığı bir mekân olarak ele alınmıştır. Kur'an'da bu husus şöyle zikredilmiştir:
"Onlara ısınıp kaynaşasınız diye size kendi türünüzden eşler yaratıp aranıza sevgi ve şefkat duyguları yerleştirmesi de O'nun kanıtlarındandır. Doğrusu bunda iyi düşünen kimseler için dersler vardır."
📕 Rûm suresinin 21. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Allah Teâla'nın insanı tek cins olarak değil, çift olarak yaratması, kadın ve erkeğin birbirine eş olması, ondan yeni nesillerin üremesi ayetlerde şöyle yer almıştır:
"Allah size kendi cinsinizden eşler yarattı, eşlerinizden de sizin için oğullar ve torunlar türetti; sizi güzel ürünlerle rızıklandırdı. Onlar yine de bâtıla inanıp Allah'ın nimetine karşı nankörlük mü ediyorlar?"
📕 Nahl suresinin 72. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Aile, aynı zamanda kadın ve erkeğin fiziki ihtiyaçların helal yoldan karşılandığı bir müessesedir. Ailenin kuruluş amaçlarından biri de ahlaki bozgunluğu engellemek ve toplumu daha sağlam ahlaki ilişkilere uygun olarak yetiştirmektir. Bu konu ayette şöyle zikredilmiştir:
"İçinizden evli olmayanları, köle ve cariyeleriniz arasından da elverişli olanları evlendirin. Yoksulluk içinde iseler Allah lütfu ile onları ihtiyaçtan kurtarır. Allah'ın hazinesi geniştir, her şeyi bilmektedir."
📕 Nûr suresinin 32. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Kur'an-ı Kerim, aynı zamanda ailenin her zaman mutluluk içinde yaşayacağına dair bir teminat vermemekte; olumsuzluklara karşı uyarmaktadır. Dünya hayatının zorluk ve meşakkatlerinin aile üzerinde olumsuz etkide bulunabileceğine, mal ve çocukların bir fitne olarak aile bireylerinin karşısına çıkabileceğine değinmiştir:
"Mal ve çocuklarınızın sizin için birer imtihan olduğunu ve büyük mükâfatın Allah katında bulunduğunu bilin."
📕 Enfâl suresinin 28. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Kadının erkek üzerindeki haklarından birinin de erkeğin kadına hoş davranması olduğu, Kur'an-ı Kerim'de şu ayette zikredilmiştir:
"Kadınların, makul ve meşru ölçülerde ödevlerine denk hakları vardır; erkeklerin ise onların üzerinde bir dereceleri mevcuttur. Allah izzet ve hikmet sahibidir."
📕 Bakara suresinin 228. ayetinin tefsiri için tıklayın.
"Ey iman edenler! Kadınlara zorla vâris olmanız size helâl değildir. Apaçık bir edepsizlik yapmadıkça, onlara verdiğinizin bir kısmını ele geçirmek için -evlenme ve boşanma konusunda- engel çıkarmayın. Onlarla iyi geçinin. Eğer onlardan hoşlanmazsanız, Allah'ın hakkınızda çok hayırlı kılacağı bir şeyden de hoşlanmamış olabilirsiniz."
İslam dini, evlilik konusunda da kadının haklarını korumayı amaçlamıştır. Belli bir dereceye kadar kan, süt ve sıhrî akrabalıklar konusunda evlenme yasağı koyarak bir düzen oluşturmuştur.
💠
🔸 Esas itibariyle aile düzeninin korunması ve dış evliliğin meşru kılındığı bu aile egzogamisi, ayette şöyle zikredilmiştir:
"Anneleriniz, kızlarınız, kız kardeşleriniz, halalarınız, teyzeleriniz, erkek kardeşin kızları, kız kardeşin kızları, sizi emziren anneleriniz, sütbacılarınız, eşlerinizin anneleri, kendileriyle birleştiğiniz eşlerinizden olup evlerinizde bulunan üvey kızlarınız size haram kılındı. Eğer onlarla birleşmiş değilseniz (nikâh ortadan kalktığında) kızlarını almanızda size bir sakınca yoktur. Kendi sulbünüzden olan oğullarınızın eşleri ve iki kız kardeşi birden almak da size haram kılındı; ancak geçen geçmiştir, Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir."
📕 Nisâ suresinin 23. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Bununla birlikte kadınların yalnızca Müslüman erkeklerle, erkeklerinse yabancı olarak yalnızca Ehl-i kitap olan Yahudi ve Hristiyanlarla evlenebilmelerine izin verilmiştir.
🔸 Evlenme sırasında erkek kadına mehir adıyla belli bir para ya da mal öder veya ödeme yükümlülüğü altına girmektedir. İslam hukukunda mehir, evlenecek kadının ailesine değil; bizzat kendisine verilir ve kadın, diğer mallarında olduğu gibi onda da dilediği gibi tasarrufta bulunmaktadır.
🔸 Mehrin asıl amacı, kadına iktisadî bir güç kazandırma ve boşanmanın suistimal edilmesini önlemektir.
(x) 🔍 Mehir nedir, ne zaman verilir?
🔸 Özellikle boşanmalara sıkça başvurulduğu dönem ve bölgelerde yüksek tutulan ve çoğu kere boşanma anında ödenmesi kararlaştırılan mehrin geçerli sebep olmaksızın boşanmaya önemli ölçüde engel olduğu kabul edilmiştir.
🔸 İslam'da aile, esas itibariyle "tek evlilik" üzerine kurulmuştur. Fakat belirli durumlarda kocanın dörde kadar evlenmesine izin verilmiştir. Ancak bunun bir emir değil; belirli şartlarla başvurulan bir ruhsat olduğu unutulmamalıdır. Zira Nisâ suresinin 3. ayetinin devamında "...şayet adaleti gözetmekten korkarsanız o zaman bir tane ile veya cariyenizle yetinin. Doğru yoldan ayrılmamak için bu daha elverişlidir" buyrularak tek evlilik teşvik edilmiştir.
İslam ailesinde evlatlık kurumuna yer verilmemiş; suni bir ilişki olarak değerlendirilerek evlat edinme konusu daha çok "himaye" şeklinde görülmüştür.
💠
🔸 Kimsesiz çocukların bakılıp büyütülmesi, bütün Müslümanlara ve İslam devletine yüklenen dinî-hukukî bir görev olarak görülmüştür.
🔸 Bununla birlikte bir kimseyi himayesine alan kişinin evlilikle ilgili ya da miras ile ilgili bir akrabalık bağının olduğu kabul edilmeyen bir husustur.
"Allah bir kişinin göğüs boşluğunda iki kalp yaratmamıştır, annelerinize benzeterek haram olsun dediğiniz eşlerinizi anneleriniz kılmamış, evlâtlıklarınızı da gerçek oğullarınız yapmamıştır. Bunlar sizin kendi iddianızdır; hak ve hakikati Allah söyler, doğru yolu da O gösterir. Evlâtlıklarınızı babalarının soyadlarıyla anın. Bu Allah katında adalete daha uygun bir davranıştır. Eğer onların babalarını bilmiyorsanız o zaman kendileri sizin din kardeşleriniz ve dostlarınızdır. Yanıldığınız hususta size günah yoktur, fakat bilinçli ve kasıtlı olarak yaptıklarınızdan sorumlusunuz. Allah çok bağışlayıcı ve ziyadesiyle esirgeyicidir."
İslam, belirli durumlarda belli şartlarda aile birliğinin bozulmasına, yani boşanmaya müsaade etmiştir.
💠
🔸 İslam dininin boşanma konusunda kabul ettiği sistem, boşanmayı yozlaştıran Yahudi uygulamasıyla onu asla kabul etmeyen Hristiyan uygulamaları arasında yer alan, orta bir yol görünümündedir.
🔸 Peygamber Efendimizin (SAV) eşlerin birbirlerine iyi davranmaları ve aile birliğini devam ettirmeleri hakkında çeşitli emir ve tavsiyeleri vardır.
🔸 Bu doğrultuda birbirleriyle uyuşamayan eşlerin en son başvuracakları çözüm şekli boşanmadır. Boşanmadan önce uyuşmazlığın eşler arasında çözülmesi, bu mümkün olmazsa iki tarafın ailelerinden seçilecek birer hakeme havale edilmesi başvurulacak usullerdendir. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyrulmuştur:
"Eğer karı kocanın aralarının açılmasından korkarsanız, erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. Düzeltmek isterlerse Allah aralarını bulur; şüphesiz Allah her şeyi bilen, her şeyden haberdar olandır."
📕 Nisâ suresinin 35. ayetinin tefsiri için tıklayın.
🔸 Bu tür yapıcı yaklaşımların fayda vermemesi durumunda son çare olarak boşanmaya izin verilmiştir. Bu izne karşın, boşanma yine de hoş görülmemiş ve bir hadis-i şerifte şöyle buyrulmuştur:
"Allah'ın helâl kıldıklarının en kötüsü boşanmadır."
(Ebû Dâvûd, Talak 3)
🔸 Bununla beraber artık bir arada bulunmasına imkân kalmayan eşlerin genel olarak boşanma hakları kabul edilmiştir. Aile birliğinin devamı sırasında olduğu gibi bu birliğin bozulmasından sonra da karı kocanın, özellikle kocanın çocukları üzerinde belirli sorumlulukları devam etmektedir.
Ailenin hukukî yapısı ve bu ilişkiden doğan hak ve borçlar, İslam fıkhında yer verilen mühim konulardan biridir.
💠
🔸 Aile hukukuna ilişkin konular, fıkıh kitaplarında bâdât, muâmelât ve ukûbât ana bölümleri içinde ele alınmıştır. Aile hukukunun bu bölümlemeler içinde yer alma sebebi, hem ibadet hem de uygulamaya ilişkin esaslar olması sebebiyledir.
🔸 İslam hukukunda nikâh bölümü, evlenme akdi, bununla ilgili şartlar, evlenme engelleri ile mehir ve nafaka gibi evlenmenin doğurduğu sonuçları; talâk bölümü ise boşanma, boşanma çeşitleri, sonuçları, iddet, nafaka gibi konuları kapsar.