Arama
İslam'ın evrensel insan hakları beyannamesi: Veda Hutbesi
Peygamber efendimizin Veda Haccı'nda 124.000'den fazla Müslümana yaptıkları vaz ve nasihatler, 'Veda Hutbesi' olarak adlandırılır. Veda Hutbesi, bütün insanlara yönelik olarak temel insan haklarını içeren evrensel mesajların verildiği ve insanlara yol gösteren muhteşem bir manifestodur. Kendi tabiriyle de "Ben de ancak bir muallim olarak gönderildim" nitelendirmesinde bulunan sözleri tatlı, fasılası dengeli, kelimeleri özlü Hz. Peygamber (a.s)'ı vefat yıl dönümünde sonsuz özlem ve rahmetle anıyoruz.
Allah'ın son elçisi sıfatıyla kendinden önce gelip geçen peygamber kardeşlerinin ardından ümmetlerinin içine düştüğü dini, dünyevi yanlış ve sapmaları tespit etmiş olan Hz. Muhammed, ashabının şahsında ümmetine hatta bütün insanlığa hitap ederek uyarılarda bulundu.
Allah Rasûlü (s.a.v.) hicretten sonra yaptığı bu hacdan yaklaşık 3 ay sonra vefat etti. Allah Rasulü (s.a.v.) hayatı boyunca Müslümanların birlik ve beraberliğini sağlayıcı unsurlara önem verip bu hususun altını çizdi. Nitekim Vedâ Hutbesi'nde de yine bunu vurguluyor ve uyarılarına buradan başlıyor ve sözlerini öylece sürdürüyordu.
Hz. Peygamber'in Medine'de farklı inanç mensupları ve etnik gruplarla yaptığı Medine Sözleşmesi başta olmak üzere, hayatı boyunca etrafındaki insanlara karşı davranışları, farklı inanç gruplarıyla ve toplumsal sınıflara mensup insanlarla ilişkileri ve bu konudaki tavsiyeleri, insan hakları açısından büyük öneme sahip olan belge ve uygulama örnekleri olmakla birlikte, onun risaleti boyunca ortaya koyduğu uygulamaların hasılı ve teorik çerçevesi mahiyetinde olan Veda Hutbesi, insan hakları açısından en önemli belgedir.
Veda Hutbesi, -müstakil bir insan hakları beyannamesi olarak nitelendirilmese de- bütün insanlara yönelik olarak temel insan haklarını içeren evrensel mesajların verildiği bir vesikadır. Bu anlamda, temel insan hakları düşüncesinin oluşmasında ve benimsenmesinde önemli bir adım oldu.
"Ey insanlar! Bu günleriniz nasıl mukaddes bir gün, bu aylarınız nasıl mukaddes bir ay, bu şehriniz Mekke nasıl kutsal bir şehir ise canlarınız, mallarınız, namus ve şerefiniz de öylece mukaddestir, her türlü tecavüzden korunmuştur."
Her bireyin yaşama hakkı vardır. Doğuştan sahip olunan haklardan biri olan hayatın dokunulmazlığı ve yaşama hakkı tüm insanlar için zorunlu bir haktır. Zira yaşama hakkı elinden alınan bir kişinin başka haklara sahip olması söz konusu değil. İslam da, insanlar arasında din ayrımı yapmaksızın bu konuda kurallar oluşturdu. Veda hutbesindeki bu cümlelerden hayatın dokunulmazlığı prensibinin olduğu sonucuna varılır. Kur'an-ı Kerim'de "Haklı bir sebep olmadıkça Allah'ın öldürülmesini haram (yasak) kıldığı cana kıymayın…"(İsra, 17/33.) buyrulur. Yani birtakım hukuki sebepler dışında insanların canları dokunulmazdır. Zaten bu hukuki yetki de tamamen devlete verilir. Kişilerin böyle bir ceza vermesi mümkün değildir.
Bireyin doğuştan sahip olduğu haklardan biri belki de en önemlisi yaşam hakkıdır. Irkı, rengi, dili, cinsiyeti ne olursa olsun tüm insanların hayat hakkının olduğu İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 3. Maddesinde de vurgulanır. Tüm insanların hayatı kendi hayatımız gibi kutsal ve dokunulmazdır.