Arama
Kağıttan ırmağa: Medeniyetimiz
Müslümanların kitaplarla kurduğu o müstesna, sarsılmaz bağ Kur'an-ı Kerim kaynaklıdır. Yemame Savaşı'nda yedi yüz hafızın şehit olması ile bir mushaf altında toplanan Kur'an-ı Kerim ayetleri, Hz. Osman'ın (RA) hilafet döneminde ortaya çıkan ihtilafların bertaraf edilmesi maksadıyla nüshalar halinde İslam beldelerine gönderildi. Bu durum aynı zamanda Kur'an-ı Kerim ilimlerinin doğmasına ve kitapçılığın gelişmesine de zemin hazırladı.
◾ Bu sebepten dolayı yazı sanatının diğer İslam sanatlarına nazaran daha hızlı bir gelişim gösterdiği söylenebilir. Bu dönemde Ebu'l-Esved ed-Düelî harfleri harekeler, Nasr b. Asım ve İbn Ya'mer harflerin noktalamalarını yapar ve Halil b. Ahmed Arap yazısını bugünkü şekline getirir.
◾ Abbasîler döneminde ise mevzun hatlarda ciddi değişiklikler yapıldı, onuncu yüzyılda ise neshî yazı kufî yazının yerini tamamen aldı. Osmanlı dönemindeki Mushafların çoğu nesih hattı iledir.
◾ Yazma Mushafların isimlendirilmesi ebatlarına göredir. En büyük ebatlı olanlara "cami (rahle) boy", bunların yarısı kadar onlara "kebirî kıt'a Mushaf", bunların da yarısı kadar olanlara "veziri kıt'a Mushaf", bunların yarısı kadar olanlara "rubu' kıt'a Mushaf", bunların da yarısı kadar olanlara "sümün kıt'a Mushaf" denilir.
◾ Bir de sancakların üzerine takılması için yazılan altıgen ve sekizgen şeklindeki çok küçük Mushaflar vardır.
◾ Mushaflardaki satır tertibinde tevhid ilkesi gözetilmiştir. "Allah tektir, teki sever" düsturu mucibince bir sayfada bulunan satır sayısı tek sayılarcadır. Bir diğer konu da Kur'an kitabetinde hafızlık yapan kişilere kolaylık sağlanmasıdır.
◾ "Âyet-berkenar" adı verilen mushaflarda, sahife sonlarına gelecek kelimeler dikkate alınmış ve bu mushaflar on beş satırlı olacak şekilde düzenlenmiştir. Son dönem Osmanlı hattatlarından Hasan Rıza Efendi bu tip mushaf kitabetiyle tanınır.
İslam sosyolojisini mimarlığa nakşeden bilge: Turgut Cansever
◾ Mushaf kitabetinde hattatlarımızın riayet ettiği edeplerden biri de kitabete onuncu cüzden itibaren başlamalarıdır. Şüphesiz ki her hattat, kendisini yazarak geliştirir.
◾ Bunun için Kur'an kitabetinde bulunan hattatlar, ortadaki cüzden sonuna kadar yazarlardı; çünkü tekamül ettikleri kısmın Kur'an'ın baş tarafına denk gelmesini ve okuyan kişiye şevk vermesini isterlerdi.
◾ Bununla birlikte, kitabetlerinin herhangi bir engel nedeniyle son bulmamasını isteyen bazı hattatların kitabete Fetih Sûresi'yle başladıkları da vâkidir.
◾ Kültürümüzde bazı hattatlar mushaf kitabetiyle tanınırlar. Kebecizade Mehmed Vasfi Efendi, Seyyid Mehmed b. Ahmed, Eğrikapılı Mehmed Rasim, Büyük Derviş Ali, Ahmed Karahisarî ve Şeyh Hamdullah bunlardan bazılarıdır.