Arama
Kainatın sesini işittiren vecd halleri
Mevlana "Sema düğün yerinde olur, yas olan yerde değil" cümlesiyle kişinin Allah'ı ve kainatı işitirken yaşadığı vecd halini anlatır. Coşkunluk hallerinin tezahürü Mevlevilikte 'sema', Alevi-Bektaşilik'te 'semah', Kadirilik, Halvetilik gibi tarikatlarda ise 'devran' olarak karşımıza çıkar. Peki, tasavvuf ve musiki ilişkisi ışığında bu kavramların benzerlikleri ve ayrışan yönleri nelerdir?
📌Mevlana Anadolu topraklarında İslam düşüncesinin ve tasavvufunun gelişmesinde rol oynamış önemli bir isimdir. 1240'larda başlayan Mevlana tesiri, zaman zaman seyri değişse de günümüze kadar ulaşmıştır.
📌Mevlana yalnızca kendi topraklarımızda değil, bilhassa günümüzde dünyanın muhtelif bölgelerinde tanınan bir alimdir. Popüler kültürde de karşılığını bulmasıyla birlikte Mevlana'ya karşı olan yoğun ilgi bilhassa son zamanlarda fazlasıyla arttığı görülmektedir.
Geçmişten bugüne birçok önemli alim ve mutasavvıfın yaşadığı malumdur, peki Mevlana'nın geniş kitlelere ulaşabilmesi ve herkeste bir karşılığının olmasının sebebi nedir?
📌Mevlana'nın toplum üzerindeki etkisini irdelemek için öncelikle bu sorunun sorulması uygundur. Mevlana'nın geniş kitlelere hitap edebilmesinin altındaki yatan en önemli sebeplerden biri musikidir. Musiki Mevlana'nın öğretisini ve vahdet anlayışını çok etkili bir anlayışa getirmede araç olarak kullanılmıştır.
📌Tasavvuf ehli mûsikîyi Cenab-ı Hakk'a ulaşma yolunda, aşk yolunda bir araç olarak görmüşlerdir. Zîrâ mûsikî âhenkli, ölçülü nağmelerle ruhun gıdası haline gelmektedir. Güzellik ve aşk gibi duygulardan beslenen tasavvuf ve musikinin ortak özelliği gönle ve ruha hitap etmesidir.
📌Musikinin tasavvufta kendisine önemli bir yer edinebilmesi Mevlana ile gerçekleşmemiştir. Musikinin tasavvuf tarihindeki rolü erken dönemlere kadar uzanmaktadır.
📌Veysel Karani tasavvuf ve musikinin sentezi açısından örnek verilebilecek önemli bir isimdir. Veysel Karani ile ilgili anlatılan menkıbeler, Osmanlı'dan günümüze kadar ulaşmıştır. Tasavvuf ve musiki tarihinde Veysel Karani ile ilgili yazılmış şiirler ve besteler zengin kaynaklar arasındadır.
📌Tasavvufun ilk ortaya çıkışından itibaren musikinin doğumuna şahit olmaktayız. Mevlana'dan sonra onunla özdeşleştirilmiş ve 'sema' ismiyle adlandırılmış olsa da musiki ve tasavvuf tarih boyunca içe içe gelişim göstermiştir.
🔎Peki, tasavvuf ve musiki ilişkisi bağlamında semayı yalnızca Mevlana ile özdeşleştirmek doğru mudur?
📌Sufiler, İslam'ın ilk devirlerinden itibaren semayı, vecdi, musiki ve şiir dinlerken kalkıp hareket etmeyi, dönmeyi kabul etmişlerdi. Sema sufilere göre helal; bazı din bilginlerine göre ise haram kabul edilmişti.
Semanın tarihçesi
📌Mevlana çağından az önce yaşayan ve onunla çağdaş bulunan sufiler sema etmekteydiler. Sufiler sohbet ve zikir için bir araya geldiklerinde sohbet ederler, yapılan nasihatleri dinlenler, bu arada konusu Allah sevgisi ve aşkı olan şiirler ve ilahiler okurlardı.
📌Kavval ve goyende denilen güzel sesli kişiler tarafından söylenen şiirleri ve ilahileri dinleyen dervişler duygulanır, heyecanlanır, coşarak yerlerinden fırlar dönmeye başlarlardı. Dönme, derviş sakinleşinceye kadar sürerdi. Dervişlerin ferdi olarak da toplu olarak da döndükleri olurdu. Mevlana'nın yaptığı sema, bu geleneğin devamı idi.