Arama
Kur’an-ı Kerim’i doğru anlamak için bilinmesi gereken 23 kavram
Kur'an, yaratan ile yaratılan, Allah ile insan arasında bir köprüdür. Bir tanışma ve anlaşma aracıdır. Kur'an-ı Kerim'i okumak bir ibadettir. Yüce kitabımızı okumaktan gaye ise onu düşünerek ve anlayarak okumaktır. Bakara Suresi'nin 2. ayetinde Allah, Kur'an'ın inananlar ve muttakiler için bir "hidayet" kitabı olduğunu beyan eder. İşte, Kur'an-ı Kerim'i doğru anlamak için bilinmesi gereken 23 kavram...
Tercüme kelimesi sözlükte; bir sözü söylendiği dilde açıklamak, bir sözü başka bir dilde açıklamak, bir sözü bir kimseye ulaştırmak, bir sözü başka bir dile nakletmek, bir sözün anlamını diğer bir dilde dengi bir sözle aynen ifade etmek demektir. Tercüme aslın anlamına tamamen uygun olması için açıklıkta, delalet etmede, mücmel ve mufassal, genel ve özel, mutlak ve kayıtlı olmada, kuvvette, güzel edada, üslupta, ilim ve sanatta asıldaki ifadeye denk olması gerekir. Aksi takdirde eksik bir tercüme olur.
Bu itibarla böyle bir tercüme yapmak oldukça zordur. Tercümeye, günümüz Türkçesinde "çeviri" denmektedir. Tercüme, harfî veya lafzî, manevî veya tefsîrî olmak üzere iki kısımdır. Harfî-lafzî tercüme, bir cümleyi kelimesi kelimesine tercüme etmektir. Yani bir dildeki ifadeyi inceleyip, aktarılacak dildeki tam karşılığını bulmak ve anlamı aynen aktarmaktır. Manevî-tefsîrî tercüme ise; aktarılan sözün aslına benzemesi gözetilmeyen, sadece asıldaki anlam ve gayeleri güzel bir şekilde aktarmaktır. Günümüzde, daha çok bu tür tercüme yapılmaktadır. Kur'ân'ın lafzî tercümesini yapmak mümkün değildir. Tercüme yapanlar tefsîrî tercüme yapmaktadırlar. Yaptıklarına "tercüme" kelimesi yerine "meâl" kavramını kullanmaktadırlar.
Cem'u'l-Kur'ân, Kur'ân'ın toplanması, mushaf hâline getirilmesi demektir. Hz. Peygamber'e inen ayetler; ince ve yassı taşlara, kaburga kemiklerine, derilere, kağıtlara, hurma dallarına vb. şeylere yazılıyor ve muhafaza ediliyordu. Ayetler, inmeye devam ettiği için Peygamberin sağlığında Kur'ân, mushaf haline getirilmemişti.
Hz Peygamber'in vefatından altı ay sonra, Yemâme savaşında bir çok hafızın şehit olması üzerine Hz. Ömer'in teşvikiyle Halife Hz. Ebu Bekir, Kur'ân-ı mushaf haline getirme kararı aldı ve bu görevi, Peygamberin Kur'ân'ı vahiy meleği Cebrail'e son okuyuşunda hazır bulunan, vahiy kâtibi ve hafız olan Zeyd ibn Sabit'e verdi. Zeyd, titiz bir çalışma ile Kur'ân'ı mushaf haline getirdi ve halifeye teslim etti. Bu mushaf, Hz. Osman zamanında yine Zeyd ibn Sabit'in başkanlığında Abdullah ibn Zübeyr, Sâid ibn As, ve Abdurrahman ibn Hâris'den oluşan bir komisyon tarafından çoğaltıldı. Yer yüzündeki bütün mushaflar, bu ilk mushafların aynıdır.
Kıraat, Kur'ân-ı Kerim'i tecvîd kurallarına ve tekniğine uygun olarak okumak demektir Kur'ân-ı Kerim, üç mertebe üzere okunur: Bunlar 'tahkîk, tedvir ve hadr'dır.
Tahkik: Sözlükte hakkını vermek, tasdik etmek ve bir şeyin hakkını artırıp eksiltmeden yerine getirme konusunda özen göstermek demektir. Kur'ân'ı her harfin hakkını vererek, gayet ağır bir ahenk ile okumaktır. Tahkik, hız bakımından kıratın en yavaş şeklidir. Aynı zamanda bu okuyuş tarzına, aralarında fark olsa da "tertil" de denir.
Tedvîr: Sözlükte bir şeyi döndürüp çevirmek ve daire şeklinde yapmak denektir. Tecvîd ilminde, tahkik ile hadr arasında orta süratte bir okuyuş demektir.
Hadr: Sözlükte bir şeyi hızlıca yapmak, acele etmek anlamına gelir. Tecvîd ilminde Kur'ân'ı en hızlı tarzda okumaya denir.
Bunların hiçbirinde bir harf veya harekenin hakkı çiğnenecek şekilde okumak caiz olamayacağı için, asıl manasıyla tertil, kıraatlerin hepsinde şarttır.
Kıraatleri böyle tahkîk, tedvir ve hadr şeklinde kısımlara ayırmaya cevaz veren ayet, Müzzemmil suresinin, "Kur'ân'dan size kolay geleni okuyun" anlamındaki 20'inci ayeti ve Peygamberimizin şu sözüdür: "Bu Kur'ân, yedi harf üzerine inmiştir. Öyle ise Kur'ân'dan size kolay geleni okuyun" (Buharî, Tevhîd, 53)
Peygamberimiz, "Kur'ân'ı sesinizle süsleyin" (Ebu Dâvûd, Salât, 355, No: 1468) sözü ile kıraatin eda ve seda açısında güzel okunması istemektedir. Ülkemizde okunan kıraat, kıraat imamlarından Asım kıratının Hafs rivayetidir.
Muavvizeteyn, iki koruyucu demektir. Bundan maksat, Kur'ân'ın Felak ve Nâs sûreleridir. Kur'ân'ın son üç suresi olan İhlas, Felak ve Nâs surelerine ise muavvizât (koruyucular) denir. İhlas suresi, Allah'ı anlatmaktadır. Felak ve Nâs surelerinde ise; yaratıkların, karanlık gecelerin, büyücülerin, haset edenlerin, insanların göğüslerine kötü düşünceler fısıldayan cin ve insan vesvesecilerinin şerrinden insanların ilahı, meliki ve Rabbi olan Allah'a sığınılması tavsiye edilmektedir.
Peygamberimiz, sahabeden Abdullah ibn Hubeyb'e, "Akşam ve sabah olunca İhlas, Felak ve Nâs surelerini üçer kere oku, onlar her şeye karşı sana yeter." buyurdu. (Tirmizî, Deavat, 117) Sahabeden Ukbe b. Amir, "Hz. Peygamber, bana her namazın arkasından Felak ve Nâs surelerini okumamı emretti" demiştir. (Tirmizî, Fedâilü'l-Kur'ân, 12; Ebu Dâvûd, Salât, 361)
Peygamberimizin eşi Hz. Ayşe diyor ki: "Hz. Peygamber, her gece yatağa girdiği zaman iki elinin avucunu bir araya getirir, sonra ellerinin içine üfler ve kul hü vallâhü ahad, kul eûzü bi rabb'il felakı ve kul eûzü bi rabbi'n-nasi surelerini okur, sonra elleriyle elini, yüzünü ve vücudunun ulaşabildiği yerlerini mesh eder ve bunu üç defa yapardı." (Ebu Dâvûd, Edeb, 107) "Kul hüvellâhü ahad suresi, Kur'ân'ın üçte birine denktir." (Tirmizî, Fedâilü'l-Kur'ân, 11)
Peygamberimiz, ashabına, "Sizden biriniz her gece Kur'ân'ın üçte birini okumaktan aciz olur mu?" buyurmuş, bu, onlara zor gelmiş ve "Ey Allah'ın Resûlü! Hangimizin buna gücü yeter?" demişlerdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber, "Kul hu vallâhü ahad Allahü's-samed, Kur'ân'ın üçte biridir" buyurmuştur." (Buharî, Fedâilü'l-Kur'ân, 13)
Yine Peygamberimiz kendisi veya ailesinden biri hastalandığı zaman (Buhârî, Fedâilü'l-Kur'ân, 14; Müslim, Selâm, 50-51) ve göz değmesine (Nesâi, İstiaze, 37; Tirmizî, Tıb, 17) karşı muavvizeteyn'i okumuştur. Yatmadan önce üç kere muavvizâtı okumuş, eline üflemiş ve elleriyle bütün vücudunu meshetmiştir. (Buhârî, Fedâilü'l-Kur'ân, 14)
Peygamberimiz sözleri ve uygulaması ile üç surenin, üç vakitte akşam, sabah, yatmadan önce üçer defa, her namazdan sonra ve geceleyin okunmasını tavsiye etmektedir. Kur'ân'ın konularını üç maddede toplamak mümkündür. Tevhid, tek Allah inancı, nübüvvet yani Allah'ın her topluma peygamber gönderdiği inancı, ahiret yani öldükten sonra cennet ve cehennem hayatı. İhlâs suresi tevhid inancını anlattığı için bu açıdan Kur'ân'ın üçte birine denktir. Felak ve Nâs surelerinde varlıkların şerrinden Allah'a sığınılmaktadır. Bir Müslüman bu üç sureyi akşam, sabah ve uyumadan önce üçer defa, namazlardan sonra ve geceleri okursa hem imanını tazelemiş, hem de her türlü kötülükten Allah'a sığınmış, dua etmiş, Allah'ı anmış ve Kur'ân okumuş böylece ibadet etmiş olur. Hastalara ve nazar değenlere de bu sureler okunup Allah'tan şifa istenebilir.
Mushaf, bir araya toplanıp bağlanmış sayfalar demektir. Bununla maksat, Kur'ân'ın bütün sure ve ayetlerinin yazılıp bir araya toplanmış, ciltlenmiş ve iki kapak arasına alınmış halidir. Kur'ân, Hz. Peygamberin sağlığında çeşitli malzemelere yazılmış, ancak mushaf haline getirilmemişti.
Bununla birlikte inen bütün ayetler ve sureler yazılmıştı ve hafızların hafızalarında korunuyordu. Bu korumayı yüce Allah taahhüt etmektedir: "Şüphesiz o Zikri (Kur'ân'ı) biz indirdik. Onun koruyucusu da elbette biziz." (Hıcr, 15/9) Yüce Allah, Kur'ân'ı her türlü tahriften, bir ayetinin bile zayi olmasından korumuştur. Kur'ân hem yazıyla satırlarda hem de ezber yoluyla kalplerde muhafaza edilmiştir.
"Ona (Kur'ân'a) ne önünden ne de ardından batıl gelemez. (Çünkü O,) hüküm ve hikmet sahibi, övülmeye layık olan Allah tarafından indirilmiştir."
(Fussılet, 41/41–42)
Kur'ân'ı Hz. Peygambere öğreten ve onun hükümlerini ve nasıl uygulanacağını açıklayan yüce Allah'tır. Rahman suresinde bu husus şöyle ifade edilmektedir:
"Rahman Kur'ân'ı öğretti. İnsanı yarattı. Ona beyanı öğretti."
(Rahman, 55/2–4)
Peygamberimizin sağlığında Kur'ân, bugün elimizde mevcut mushafın tertibi üzerine okunmuş ve aynı şekilde yazıyla kaydedilmiş, Allah'tan indiği şekliyle korunmuştur. Aynı şekilde vefatından sonra sahabe Kur'ân'ın yazılması, okunması, ezberlenmesi ve korunmasına gereken titizliği göstermiştir.Nitekim Kur'ân Hz. Ebû Bekr'in devlet başkanlığı zamanında mushaf haline getirilmiştir. İlk mushafa el-İmam (asıl) denilmiştir. Hz. Osman zamanında bu ilk nüshadan sekiz adet çoğaltılmıştır. Yer yüzündeki bütün mushaflar bu nüshalarla aynıdır.