Arama
Medeniyet ufkumuzda kütüphaneler
Tarih boyunca en güzel ve geniş kütüphaneleri bünyesinde barındıran İslam medeniyeti kültürel, sosyal ve ekonomik manada dünyaya yön vererek merhamet merkezli bir hayat çizgisi takip etti. İlim yolculuklarıyla başlayan medeniyet çizgimiz her devirde inşa edilen, yıkıldıkça daha da kuvvetlenen kütüphaneler eliyle günümüze dek ulaştı. Sizler için İslam medeniyetindeki kütüphanelerin tarihi seyrini araştırdık.
◾ Emevilerin ardından Abbasiler, Endülüs Emevileri, Eyyübiler, Hamdaniler, Zengiler, Memlükler başta olmak üzere İslam devletleri önemli şehirlerde pek çok kitaptan oluşan mühim kütüphaneler kurdular.
◾ Lakin bilhassa Moğolların Bağdat'ı yağmalaması İslam kütüphanelerinin o döneme kadar gelen en meşhuru olan Bağdat Kütüphanesi'nin içindeki birbirinden değerli eserlerle beraber yanmasına sebep oldu.
◾ Bağdat'ta gerçekleşen bu elim hadise; İslam medeniyetinde zihni manada en büyük yıkımı temsil etti. O zamana dek büyük çabalarla kurulan, yayılan ilim halkası Moğollar sebebiyle bir süre sekteye uğradı.
◾ İslam kütüphaneciliğinin en düzenli ve oturmuş dönemi ise Osmanlı İmparatorluğu zamanında ortaya çıktı. Osmanlılar özel, vakıf ve devlet olmak üzere üç çeşit kütüphane sistemine sahipti.
◾ Böylece halkın her bölümü kütüphanelerden faydalandığı gibi ilim daha kolay ulaşılabilir bir hale de gelmişti. Özellikle devlet adamlarının vakıf olarak kütüphane yaptırmaları neticesinde imparatorluğun hemen her köşesinde kütüphaneler açılmaya başlandı.
◾ Ana hatlarıyla ele alındığında Osmanlı döneminde neşredilen ve istinsah edilen eserler hem usta katiplerin elinden çıkmış hem de çok iyi şekilde ciltlenmişti.
◾ Bu şekilde pek çok tarihi vesika, eser, külliyat uygun koşullar altında günümüze ulaşmış hatta kitap şifahanesinde tadilata dahi girmişti.
◾ Vakfiye olan kütüphaneler aynı zamanda devrin ekonomik, sosyal ve kültürel şartları hakkında da mühim bilgiler verirdi. Kütüphane vakfiyelerinin kayıtları birer tarihi vesika olarak kabul ediliyordu.
◾ Ayrıca vakfiye kayıtlarında kütüphanede bulunan eserlerin fiziki özellikleri, muhtevası, müellifi, okuyucusu gibi teknik bilgiler kayıtlı tutulurak kütüphanenin geleceği teminat altına alınırdı.
◾ Padişahların yol göstermesi ve öncü olmasıyla hanedan üyeleri, paşalar, ulema, yöneticiler ve önde gelen kişiler Osmanlı'nın muhtelif bölgelerinde birbirinden değerli kütüphaneler kurdular.
◾ Bu kütüphanelerin en yüksek görevlisi ise Hafız-ı kütüblerdi. Bu görevliler kitapların bakımından, takibinden, kütüphanenin rutin işlerinden sorumlu oldular.
Hafız-ı kütüb nedir?
Kitap hafızı anlamına gelen tabir günümüzdeki kütüphane müdürüne denktir.