Arama
Medeniyet ufkumuzda kütüphaneler
Tarih boyunca en güzel ve geniş kütüphaneleri bünyesinde barındıran İslam medeniyeti kültürel, sosyal ve ekonomik manada dünyaya yön vererek merhamet merkezli bir hayat çizgisi takip etti. İlim yolculuklarıyla başlayan medeniyet çizgimiz her devirde inşa edilen, yıkıldıkça daha da kuvvetlenen kütüphaneler eliyle günümüze dek ulaştı. Sizler için İslam medeniyetindeki kütüphanelerin tarihi seyrini araştırdık.
◾ İslam kütüphaneciliğinin en düzenli ve oturmuş dönemi ise Osmanlı İmparatorluğu zamanında ortaya çıktı. Osmanlılar özel, vakıf ve devlet olmak üzere üç çeşit kütüphane sistemine sahipti.
◾ Böylece halkın her bölümü kütüphanelerden faydalandığı gibi ilim daha kolay ulaşılabilir bir hale de gelmişti. Özellikle devlet adamlarının vakıf olarak kütüphane yaptırmaları neticesinde imparatorluğun hemen her köşesinde kütüphaneler açılmaya başlandı.
◾ Ana hatlarıyla ele alındığında Osmanlı döneminde neşredilen ve istinsah edilen eserler hem usta katiplerin elinden çıkmış hem de çok iyi şekilde ciltlenmişti.
◾ Bu şekilde pek çok tarihi vesika, eser, külliyat uygun koşullar altında günümüze ulaşmış hatta kitap şifahanesinde tadilata dahi girmişti.
◾ Vakfiye olan kütüphaneler aynı zamanda devrin ekonomik, sosyal ve kültürel şartları hakkında da mühim bilgiler verirdi. Kütüphane vakfiyelerinin kayıtları birer tarihi vesika olarak kabul ediliyordu.
◾ Ayrıca vakfiye kayıtlarında kütüphanede bulunan eserlerin fiziki özellikleri, muhtevası, müellifi, okuyucusu gibi teknik bilgiler kayıtlı tutulurak kütüphanenin geleceği teminat altına alınırdı.
◾ Padişahların yol göstermesi ve öncü olmasıyla hanedan üyeleri, paşalar, ulema, yöneticiler ve önde gelen kişiler Osmanlı'nın muhtelif bölgelerinde birbirinden değerli kütüphaneler kurdular.
◾ Bu kütüphanelerin en yüksek görevlisi ise Hafız-ı kütüblerdi. Bu görevliler kitapların bakımından, takibinden, kütüphanenin rutin işlerinden sorumlu oldular.
Hafız-ı kütüb nedir?
Kitap hafızı anlamına gelen tabir günümüzdeki kütüphane müdürüne denktir.
KİTABA HÜRMET
◾ Şahsi kütüphaneler de Osmanlı döneminde ciddi ölçüde artış gösterdi. Binlerce yazma eserden oluşan kütüphanelerden en meşhurlarından biri de meşhur Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa'nın kurduğu Köprülü Kütüphanesi'ydi.
◾ İyi bir tahsil hayatı olmamasına rağmen Mehmet Paşa, bugün Divanyolu'nda bulunan mühim bir şahsi kütüphane meydana getirdi. Oğulları ve torunları da bu ilmi mirasa sahip çıktı.
◾ Hakeza seferlerde ele geçirilen topraklardaki kitaplara dokunulmazdı. Lakin nadir eserler ganimet olarak kabul edilir ve İstanbul'a gönderilirdi.