Arama
Müslümanların ilk ticaret merkezi: Suku'l İslam
Hz. Peygamber, Medine'ye hicret ettikten sonra burada Müslümanların ilk pazarını kurdu. Müslümanların ilk ticaret merkezi olan bu yer, Suku'l İslam ve Medine Çarşısı isimleriyle anıldı. Peygamber Efendimizin kurduğu bu çarşı, kurulduğu günden itibaren sabahları namazdan sonra dükkanların büyük bir coşkuyla açıldığı, bereketli alışverişlerin yapıldığı önemli bir ticaret mekanına dönüştü. Hz. Peygamber, zaman zaman bu çarşıyı bizzat denetler, burada ticaretle uğraşan sahabelerin uğrayıp hatırlarını sorardı. Peki, Efendimizin ticaretle ilgili uyarı ve tavsiyeleri nelerdi? Medine Çarşısı'nda neler satılırdı?
Sahabeden Abdullah b. Abbas'ın bildirdiğine göre Peygamberimiz (sav) Medine'ye geldiği zaman ölçü ve tartı konusunda Medinelilerin yanlış davranışlar sergilediklerini gördü. Ancak yüce Allah, Mutaffifîn suresinin 1-4. ayetlerinde, "Ölçüde ve tartıda hile yapanlara yazıklar olsun. Onlar insanlardan bir şey ölçüp aldıklarında tam, fakat onlara vermek için ölçüp tarttıklarında ise eksik ölçer ve tartarlar. Onlar tekrar diriltileceklerini düşünmezler mi?" buyurduktan sonra Medineliler ölçülerini daha dikkatli yapmaya başladılar.
Mal ve servet edinmenin en önemli vasıtası olan ticarette ana hedef tarafların yaptıkları alışverişten memnun olmalarıdır. Peygamberimizin (sav), "Alışveriş yapanlar birbirlerinden memnun olarak ayrılsınlar." tavsiyesi bu gerçeği dile getirir.
"Herhangi birinizin iplerini alıp dağa gitmesi ve sırtına bir bağ odun yüklenip getirerek onu satması ve Allah'ın bu sebeple onun onurunu koruması, verseler de vermeseler de insanlardan bir şeyler dilenmesinden çok hayırlıdır."
(Buhârî, Zekât, 50, 53; Buyû', 15)
Peygamberimiz, Yahudilerin çarşısına bir alternatif olacak Medine Müslüman Çarşısı'nı kurdu; ancak tartı ve ölçü birimleri ile tedavülde olan paraların devamında bir sakınca görmedi. İki türlü paranın kullanımını serbest bıraktı. Bunlar dinar ve dirhemdi. O dönemde alışverişte iki türlü para kullanılırdı. Altın ve gümüşten imal edilen bu paraların üzerinde Bizans ve İran hükümdarlarının resimleri bulunurdu. Önemli olan Müslümanların kazanç sağladığı mekân olduğu için ticaret esnasında tedavülde olan paranın değiştirmeye gerek görmedi.
Hz. Ali'den nakledildiğine göre, Resûlüllah (sas) bir gün şöyle dua etmiştir: "Allah'ım! Ümmetim için sabahın erken vakitlerini bereketli kıl!"(Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, c. 1, s. 153)
Peygamber Efendimizin kurduğu bu çarşı, o günden itibaren sabahları namazdan sonra dükkânların büyük bir coşkuyla açıldığı, bereketli alışverişlerin yapıldığı bir önemli ticaret mekânına dönüştü.
İslam'dan sonra vergilendirme sisteminde yeni düzenlenmeler yapıldı. Önceden alınan gümrük vergileri kaldırılarak her türlü malın ülke içindeki dolaşımını ve el değiştirmesini sağlandı. Bazı kabilelerle yapılan anlaşmalar bu kabileleri pazar vergisinden muaf tutarken zekât mükellefiyeti altına sokmaktaydı.
"Bir malı satmak istediğin zaman, versen de vermesen de yüksek fiyat değil satmak istediğin fiyatı söyle."
İbn Mâce, Ticâret, 29.
Bazen alışveriş, bazen de ziyaret maksadıyla çarşıya çıkan Peygamberimiz elbise satan Hz. Ebû Bekir'e, hurma satan Hz. Osman'a, süt ve peynir ticaretiyle uğraşan Hz. Abdurrahman b. Avf'a ve diğer ticaret ehli sahabelere uğrayıp hatırlarını sorar ve ticaretlerinin bereketi için dualar ederdi. O, aynı zamanda görev verdiği ve kendilerine muhtesib adı verilen diğer denetleyicilerle beraber çarşıyı denetlerdi. Bu muhtesibler Hz. Ömer ile Sevdâ binti Nuheyk isimli hanım sahabedir.
*Muhtesib: Çarşıların ve Pazar yerlerinin düzenini sağlamak, ölçü ve tartıyı kontrol etmek, komşu haklarını gözetmeyenlere gerekli yaptırımı uygulamak ve toplumun huzurunu bozan her türlü hareketi denetlemekle görevli kişi.