Arama
Peygamberimizin kutlu doğumunun edebiyata yansıması: Mevlid
Müslümanlar tarih boyunca Peygamberimize karşı olan sevgilerini türlü şekillerle ifade etmiş ve edebi eserlerini de bunlara göre şekillendirmişti. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in doğumunu esas alan mevlid türü de bunlardan biriydi. İlk örneklerine Arap edebiyatında rastlanan bu tür, çok geçmeden edebiyatımızda da kendisini gösterdi. Süleyman Çelebi, kaleme aldığı Vesiletü'n-Necat isimli eseriyle mevlid türünde bir çığır açtı ve eser, halk arasında özel dini gün ve gecelerde asırlarca dilden dile dolaştı. Peki, mevlidin edebiyatımızdaki gelişim süreci neydi? Vesiletü'n-Necat kültür ve edebiyatımızda ne tür etkilere yol açtı?
Süleyman Çelebi'nin Mevlid'inden sonra bu türde pek çok eser kaleme alındı.
15. yüzyılda: Ahmed, Kerîmî, Ârif, Sinânoğlu, Hacı Mustafazâde, Ebu'l-Hayr, Hocaoğlu, Halil, Yahyâ b. Bahşî, Ahmed, Kerîmî, Ârif, Sinânoğlu, Hacı Mustafazâde, Ebu'l-Hayr, Hocaoğlu, Halil, Yahyâ b. Bahşî, Hamdullah Hamdî ve Emîri
16. yüzyılda: Muhibbî, Zâtî, Şemsî, Hasan Bahrî, Abdî, Behiştî, Mehmed Hevâî, Şehîdî, Visâlî Ali Çelebi, Nihânî ve Dervîş
17. yüzyılda: Murâdî, Abdurrahman Ankaravî, Kuloğlu Mustafa, Aklî ve Cismî;
18. yüzyılda: Nahîfî, Salâhî, Bekâî, Ahmed Mürşidî, Selami Mustafa Efendi, Necîb ve Teşrifatçı Edîb Efendi Hasan İlmî, Râgıb Efendi, Kâmî, Keşfî, Nihânî, Rif'at ve Hasan Nâdir Efendi
Son devir mevlit şairlerimiz içerisinde de Mehmed Fevzî Efendi, Mehmed Şemseddin, Ahmet Fehmi Sivâsî, İhramcızâde İsmail Hakkı, Çizmecizâde Vehbî, Tahir Nadi, Muhammed Lütfi yer almaktadır.
📌Mevlidler edebiyatımızda çoğunlukla manzum olarak mesnevi tarzında kaleme alındı.
📌Ortalama 600-1400 beyitten oluşan mevlidlerde genellikle Hz. Peygamber'in doğumu üzerinde duruluyor, ardından Mi'racı ele alınıyor, çeşitli mûcizeleri anlatıldıktan sonra da vefatından bahsediliyordu.
📌Türkçede kaleme alınan mevlidlerin sayısı 200 civarındaydı. Bu mevlidlerin çoğu Süleyman Çelebi'nin eserine çok yakındı.
📌Bu eserlerin hemen hepsinde ehl-i sünnet inancı doğrultusunda kaleme alınmış ayet ve hadislerden örneklerle desteklenmiştir.
📌Mevlidler ilk olarak tevhid, münâcât ve na't ile başlamaktadır. Bunlardan sonra Peygamberimizin doğumuna geçilmekte, miracı ve diğer mucizelerinin anlatılmasından sonra vefatına yer verilmektedir.
Mevlidlerin en sonunda da Resûl-i Ekrem ve ashabı başta olmak üzere eseri yazan, okuyan ve dinleyenler için bir dua bulunur.
📌Mevlidlerin hemen her faslın bitiminde içinde Hz. Peygambere salâtın da bulunduğu tekrar beyitleri yer almaktadır. Bu beyitler Süleyman Çelebi'nin Vesîletü'n-Necât'ında şöyledir:
"Haşre dek ger denilirse bu kelâm
Niçe haşrola bu olmaya tamâm
Ger dilersiz bulasız oddan necât
Aşk ile derd ile eydin es-salât"