Arama
Tevhidin İslam mimarisindeki yansıması: Bütünlük
Tevhid, İslam'ın merkezinde bulunan, hayatın her yerinde bulunan ve filizlenmiş bir kavramdır. İslam şehirleri bu kavramın özelinde gelişip, sakinlerine ve ziyaretçilerine izlerini, birlik ve bütünlük imgeleriyle aktarır. Peygamber Efendimiz Yesrib'e hicret ettiğinde, şehre 'Medinetu'n-Nebi' ismini verdi, merkezine mescit inşa ettirdi ve buradan bir bütünlük çerçevesinde şehrin imarını sağladı. Peki, tevhid İslam mimarisine nasıl yansıdı?
💠 İslam şehirleri mahallelerinde ve evlerinde kendi içerisinde bir bütünlük barındırır. Şehirdeki her bir parça o bütünü oluşturan yapboz parçalarıdır.
💠 İslam sanatında olduğu gibi mimaride de ahenk ve sükun her bir eserin vazgeçilmez unsurudur. Yapılar ruha dinginliği ihtişamın esrarengiz ahenginde kimi zaman bir renk cümbüşü kimi zaman ise sadece yalın bir dille aktarır.
💠 Tevhidin şehre yansıdığı yerlerde her bir sokak, aynı kitabın farklı manalar ve mütenevvi başlıklardaki mısrası gibidir. Bu yönüyle bir bütünlüğü ifade ederken her bir sokağında yaşama açılacak yeni bir deneyimi ziyaretçisine sunar.
💠 Bütünlük ilkesi doğrultusunda İslam mimarisindeki yapılar sadece yeryüzündeki bir imar faaliyeti ile sınırlı kalmaz. Yapılar toprağın üzerinde inşa edilirken toprağın altındakine de saygı duyar.
💠 Bütünlüğün bir diğer açıklaması şehirde geçmiş ve gelecek arasındaki iletişimi sağlarken ortaya çıkar. İslam şehrinin geçmişten kopmaması ancak geleceğin modern yöntemlerinden de vazgeçmemesi tevhidin mimarideki yansımasıdır.
İslam uygarlığı ile mükemmel forma ulaşan kubbe mimarisi
💠 Turgut Cansever İslam şehrinde tevhidi ifade ederken eserlerinde şu mısraları kaydeder:
"Yapıların, evlerin yan yana gelip oluşturduğu yapı gruplarında, "parça-bütün ilişkisinin değişmeye imkân veren özellikleri", bu çevrede yaşayan nesillerin, yeni şartlara göre zaruri olan değişmeleri, çevrenin temel vasıflarını bozmadan, çevreyi daha da güzelleştirerek gerçekleştirmesine de imkân verir."
💠 Örneğin İslam şehirlerinin en karakteristik özelliklerini gösteren Osmanlı şehirlerinde yapılar gerek kat sayıları gerek malzeme özellikleriyle bir birlik oluşturur. Farklılaşmalar daha özel detaylarda ortaya çıkar.
https://www.instagram.com/p/CdARCdcjPNo/
💠 Şehirde, mahallelerde, yapılarda bütünlüğü sağlamak zor bir anlayış olduğu gibi bütünlüğün içerisinde özgünlüğü ve yalınlığı sağlamak da bir o kadar zordur. Zaman zaman malzeme ve biçim özellikleri ile mimariye yansıyan bütünlük, planda ve cephede yapılan değişikliklerle özgün bir niteliğe doğru evrilir.
💠 Mimar Sinan'ın eserlerinde kullandığı dil de bunun bir göstergesidir. Sinan, tasarladığı her eserde birbirine benzer yöntemleri kullanır fakat farklı özellik ve detaylarla özgünlüğü yakalamayı başarır.
"İslam sanatı"nın özelliklerinden "birlik"in mimarideki yansımasının doğal sonucu olarak İslami üslubun "kutbi karakteri" ortaya çıkar.
Turgut Cansever
💠 Turgut Cansever, İslam mimarisinde "kutbi karakter" kavramı ile diğer kültür ve medeniyetlerden farklı olarak en öne çıkan özelliğin tevhid olduğunu ifade eder.
İslam sanatları kimden etkilendi?