Arama
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın satır aralarındaki müzik
İnsan ruhunu zenginleştirecek eserler kaleme alan Ahmet Hamdi Tanpınar'ın sanatının ve estetiğinin oluşumunda musikinin çok önemli, işlevsel bir rolü vardı. Onun eserlerinin anahtar kavramlarından biri olan musiki, bir çağrışım aracıydı. Tanpınar romanlarında bir olayı veya durumu betimlemek yerine besteye atıfta bulunurdu. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın satır aralarında yer alan müzikleri sizler için derledik.
Huzur romanındaki "İhsan", "Nuran", "Suat" ve "Mümtaz"dan oluşan dört bölüm, bir müzik yapıtındaki bölümleri çağrıştırır. Bu bölümleri tahlil ederken edebiyat eleştirmeni Berna Moran "Ukalaca bir kesinlik iddiası gütmeden diyebiliriz ki, birinci bölüm sıkıntılı, ikincisi neşeli, üçüncüsü melankolik, dördüncüsü çok sıkıntılı." olarak yorumlar.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın romanında yer alan
'taksim'i dinlemek için tıklayın.
Eski musikiye gelince, o kadar sıkı nizamlar içinde kıvranan, fırtına ve gül yağmurlarını boşaltan diyonizyak cümbüşüyle, insana telkin ettiği bütün ömrünce tek düşüncenin, tek ihtirasın avı ve nezri olmak, onun ocağında yanıp kül olduktan sonra tekrar yanıp tekrar kül olmak için dirilmek fikri ve birbirini çok eski adeta unutulmuş güzelliklerin içinden arayıp bulmak zevkiyle bu hazır ve türlü ihtimali karşılayacak derecede zengin hayat çerçevesini doldurmaya teşvik ediyor, bunu yapabilmenin yolunu gösteriyor, onu yaşamaya içten olanlara hazırlıyordu.
Huzur romanında Türk musikisinin tartışmasız bir ağırlığı vardır. Eser, insanın bilinçaltındaki âlemin estetik bir anlayışla incelenmesi, bu yapılırken millî kültür meselelerinin ele alınışı ve bunların Tanpınar'ın kendine has üslubuyla işlenmesiyle dikkatleri üzerine çeker.
Nuran ile Mümtaz, Boğaz'ın her yanı için ayrı birer isim takarlar. Mümtaz girdiği bir dükkânda 'nevâkâr'ı duyar. 'Mahur beste' ise, onun dünyasında önemli bir yer tutar. Bu besteyi, Nuran'dan sık sık dinler. Bütün bunların hepsi aslında Nuran'la özdeşleşir. Nuran gülümsediğinde, Mümtaz'ın zihninde, onunla ve musiki arasında hemen bir çağrışım teşekkül eder.
Bundan sonra ister istemez, evindeki plakları, o Ferahfezâları, Acemaşîranları, Nühüftleri, tesadüf ettiği her şeyi yaldıza, bahar kokusuna boğan, onlara kendi uyanışındaki sıcaklığı geçiren bu gülüşün arasından ve onunla dinleyecekti.
Roman boyunca, okuyucu romanın başkahramanı olan Mümtaz'ın iç dünyasını bütün zenginlikleri ve çelişkileriyle adeta seyreder. Nuran hep alaturka mûsikî parçaları okur. Nuran ve Mümtaz'ın dünyalarında yer alan her şeyde bu müzik kendini hissettirir.
Hayatının her anında Türk musikisi olan Mümtaz, gece Nuran'la yürürken ayın peşrevini, ayın ferahfezâ peşrevini dinler. Gittikleri bir kahveye derûnî-dil, ağaçların sudaki gölgesine 'nühüft beste' adını verirler.