Arama
Anadolu'nun yüzyıllık geleneği: Kürsübaşı
Gelenekler medeniyetlerin kurulduğu ilk günden itibaren süregelen, bir toplumun kimlik ve kültürünü yansıtan ögeler bütünüdür. Sözlü kültürün yansıması olan kürsübaşı geleneği ise kadim Harput'un mirası olarak yaşatılır. Harfana, oda sohbetleri, sıra gecesi gibi isimlerle de anılan adet, UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alır. Peki, Anadolu'da asırlardır yaşatılan kürsübaşı geleneği nedir?
KÜRSÜBAŞI GELENEĞİNİN TARİHİ
🔸 Kadim geleneğin tarihine baktığımızda, Uygur halk kültürünün önemli ögesi Uygur halk meşrepleri ile benzerlik gösterdiği görülür. Kürsübaşı ile mekan, yöneticiler, hiyerarşik yapı, müzik, ikram, kurallar, verilen cezalar ve oturma düzeni bakımından büyük benzerlikler gösterir.
🔸 Kürsübaşı'nın tarihinin, Osmanlı Dönemi'nde kurulan Ahilik sohbet toplantılarına uzandığı yönünde görüşler vardır. Bu toplantılarda esnaflar, yorgunluklarını atmak maksadıyla yiyecek ve içecekler eşliğinde şarkılı, türkülü, manili, gazelli, oyunlu sohbetler yaparlar. Ayrıca Ahilik teşkilatı dağıldıktan sonra, belirli yörelerde birbirine benzer şekilde geleneğin sürdürüldüğü görülür.
KÜRSÜBAŞI GELENEĞİNDE MEŞK
🔸 Kürsübaşı sohbetlerinde sanatçılar, duygularını sözlere müzik eşliğinde dökerler. Kürsübaşı meşkleri olarak tanımlanan bu geleneği icra edenler müzik teşkilatı gibidir.
🔸 Yöre halkının sevinçlerini yansıtan meşk meclisi, türküler ve ağıtlarla yöre insanının hüzünlerini, acılarını, kederlerini de dile getirerek ortamı herkesin dertleştiği mekana dönüştürür.
KÜRSÜBAŞI TOPLANTILARININ KONUSU
🔸 Bir araya gelen insanlar, kız isteme merasimleri ve evlilik kararlarını bu mecliste alırlar. Ayrıca dini, felsefik ve kahramanlık temalı kitaplar okuyup yorumlarlar.
🔸 Burası çeşitli yöresel oyunlar oynandığı, bölgenin tarihi, yaşama biçimi, töreleri, gelenek ve göreneklerinin bir sonraki kuşaklara aktarıldığı ortamlar sunar.
KÜRSÜBAŞI YEMEKLERİ
🔸 Kürsübaşı geleneğinde yemekler, püsün olarak adlandırılan imece usulüyle hazırlanarak sofralara gelir. Katılımcıların her birinin farklı yiyecek getirmesi şeklinde icra edilir. Aynı zamanda gün içerisinde püsün için katılımcılardan toplanan paralarla da ikramlıklar hazırlanır.
🔸 Toplantının gerçekleştiği evin sahibi, hazırladığı kuruyemiş ve meyveleri kürsünün üzerine koyar. Sohbete bu kuruyemiş ve meyveler eşlik ederken içecek olarak çay, kahve, ayran, koruk şerbeti, bazen de nar şerbeti ikram edilir.
KÜRSÜBAŞI OTURMA DÜZENİ
🔸 Bu meclislerdeki oturma şekli yaşlı ve bilge kişilerden genç ve daha toy insanlara doğru sıralanır. Misafirler ise başköşeye oturtulur.
🔸 Mecliste ilk söze yaşlı bilgeler başlar, toplum meselelerine değinilir. Küsler barıştırılır, sıkıntısı olanların dertlerine çareler aranır. Davacı ve davalılar dinlenerek bir karara varılır. Kur'an-ı Kerim'den bir bölüm okunarak dualar edilir. Ardından meşk bölümüne geçilir.
🔸 Belirli kurallar çerçevesinde gerçekleşen mecliste meşk esnasında, kimse yiyip içemez ya da konuşamaz. Ayrıca etrafta uluorta dolaşılmaz, ikramlar ise ara verildiğinde yapılır, ihtiyaçlar görülür. Eğer ortamdan ayrılmak isteyen olursa izin alarak çıkabilir.