Arama
Bilgi ve belge merkezi niteliğindeki Abdülmecid Efendi Kütüphanesi
Tüm dünyanın tarihinde yer alan bir imparatorluk. Yüzyıllarca üç kıtaya hükmetmiş bir medeniyet. Bu medeniyet içerisinde sultanlar, sadece yönetimle ilgilenmemiş; bunların yanında birçok zanaat ve sanatta isimlerini duyurmuşlardı. Osmanlı'nın son halifesi Abdülmecid Efendi de bunlardan bir tanesiydi. Abdülmecid'in kendi adını taşıyan kütüphanesi yerli ve yabancı kitap, süreli yayın ve görsel malzemenin dönemin tarihini çok yönlü ve açık bir biçimde yansıtması özelliği ile son dönem tarih ve saray araştırmaları için önemli bir bilgi ve belge merkezi niteliği taşıyor. Kütüphane adeta Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet devrine geçişi gözler önüne seriyor.
Sanatçı kimliğinin yanı sıra okumaya olan düşkünlüğü ve entelektüel kişiliği geniş bir kütüphane koleksiyonuna sahip olmasını sağladı. Abdülmecid Efendi için kütüphanesi her zaman çok önemli olmuş, şehzadeliği döneminde yaşadığı Feriye Sarayı'nda çok sevdiği babası Sultan Abdülaziz'in öldüğü odayı kütüphane olarak kullanmıştır. 1918 yılında Veliaht olduğu zaman, kütüphanesini Dolmabahçe Sarayı Veliaht Dairesi'nin Selamlık bölümünün üst katına, deniz tarafındaki baştan ikinci odasına taşıdı.
Abdülmecid Efendi bütün önemli görüşmelerini bu kütüphanede yapmış, okumuş, yazmış, Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı gibi devrin önemli olaylarını kütüphane odasında takip etmiş ve en son Büyük Millet Meclisi tarafından halife seçilmesi üzerine saltanat feragatnamesini ve hilafet beyannamesini bu odada imzalamıştı.
1922 yılında halife seçildikten sonra Dolmabahçe Sarayı'na yerleşince, kütüphanesini de Mabeyn bölümündeki Hünkâr Dairesi'nin sofasına nakletti. Halifeliği döneminde de çalışmalarını ve önemli görüşmelerini kütüphanede gerçekleştirdi. Hatta 3 Mart 1924 akşamı halifeliğin kaldırıldığı ve ailesiyle birlikte yurt dışına çıkması gerektiği, kendisine yine kütüphanede bildirildi.
Abdülmecid Efendi çok iyi derecede Fransızca ve Almanca, yayınları takip edebilecek derecede de İngilizce öğrenmişti. Kütüphane kataloğunda Fransız Edebiyatı konu başlığında bulunan 204 adet eserin içinde Victor Hugo, Anatole France, Emile Zola gibi ünlü yazarların cilt cilt kitapları bulunuyordu.
Alman Edebiyatı konu başlığında ise 99 adet eserin içinde de Goethe, Henrik İbsen, Schiller gibi ünlü edebiyatçıların kitapları yer almakta. Abdülmecid Efendi bu kitapları sadece bir koleksiyoner mantığıyla biriktirmemiş, bizzat okumuş ve incelemiş. Kütüphanede bulunan pek çok kitap; altları çizili cümleler, sayfa kenarlarına alınmış notlar, çeşitli yerlerinde yazılı tarihler ve atılan imzalarla okumuşluğun izlerini taşıyor.
Kütüphanedeki kitapların bir kısmı da yazarları tarafından imzalanarak Abdülmecid Efendi'ye hediye edilmiş. Ancak kütüphane koleksiyonunun büyük çoğunluğunu Abdülmecid Efendi'nin yurt içi ve yurt dışındaki yayınevlerinden satın aldığı eserler oluşturuyor. Librairie S. H. Weiss ve Gerard Freres gibi yabancı Kitabhane-i İbrahim Hilmi, Tefeyyüz Kitabhanesi, Vatan Mücellidhanesi gibi yerli yayınevlerinden kitap satın aldığı, ciltleme ve abonelik bedellerini ödediğine dair faturalar arşiv belgeleri arasında bulunuyor.
Kütüphanedeki kitaplar genellikle 1840–1920 yılları arasına tarihleniyor. Bununla beraber Hicri 1039 tarihli Kur'an, 996 tarihli Manzum Siyer gibi yazma eserler de kütüphane koleksiyonu içinde yer alıyor.
Kütüphanede bulunan eserlerin birçoğu ciltleri açısından da önemlidir. Cilt malzemesi olarak deri, kumaş (atlas, kadife gibi), ahşap, mermer kullanılmış. Ciltlerin üzerleri altın yaldızlı Osmanlı Arması, tuğra, ay yıldız formu ve 19. yüzyıl motifleri ile süslü. Kütüphane koleksiyonunun önemli parçaları arasında Abdülmecid Efendi ve ailesine ait fotoğraflar ve çeşitli albümler de bulunuyor.
Bu fotoğraf ve albümler gerek geçmiş imparatorların güç ve görkemini yansıtması bakımından etkileyici, eski manzaraların keyfini yansıtması bakımından nostaljik, çeşitli kişi ve mekânların anlaşılmasına katkıları bakımından da tarihi belge özelliği taşıyor.
Abdülmecid Efendi'nin resim ve müziğe olan yakın ilgisi kütüphane koleksiyonuna da yansımış. Müzikle ilgili koleksiyonun hemen hemen tamamı Schuman, Haydn, Mozart, Beethoven gibi klasik batı müziğinin önemli bestekârlarının eserlerinden oluşuyor.
Resim sanatı ile ilgili kitapların arasında Preziosi'nin "Stamboul Souvenir D'Orient" isimli eseri ve Adolphe Thalasso'nun "L'Art Otoman; Les Peintres de Turquie" (Osmanlı Sanatı; Türkiye Ressamları) adlı eserin Abdülmecid Efendi'ye ithaf edilmiş olan bir numaralı nüshası dikkat çekiyor.