Arama
Bir dünya tarihi niteliği taşıyan eser: Mukaddime
İbn Haldun, İslam medeniyetinin en parlak döneminin sonlarında yaşamış bir alimdi. Yaşadığı bölgeden Haçlı istilası nedeniyle göç etmek zorunda kalmış; bu coğrafyaların istilalardan ne şekilde etkilendiğini inceleyerek araştırmalarına başlamıştı. Tarih araştırmalarında çığır açan İbn Haldun, "geçmişin yardımıyla bugünü anlamak" kaygısıyla tarihe yönelmişti. İbn Haldun, Batı dünyası için "Tunuslu büyük bilge" Cemil Meriç'e göreyse "kendi semasında tek yıldız"dı. İbn Haldun'un kaleme aldığı, dünyada tarih felsefesinin el kitabı olarak tanınan Mukaddime adlı esere dair bilinmeyenleri derledik.
İbn Haldun'a göre aslında tarih ilmi, "düşünmek, araştırmak ve hadiselerin sebeplerini bulup ortaya koymak" ve "Tarihin hakikati dünyadaki ümranı teşkil eden insan cemiyetinden haber vermek"tir.
Bundan dolayı tarih, İbn Haldun'un nazarında insan topluluklarını tanımak için temel bir ilimdir ve hikmet grubunu teşkil eden ilimlerden sayılmalıdır.
Böylece tarihçilik faaliyeti, rivayetleri sadece aktarmakla kalmayıp doğru bir şekilde değerlendirmeye tabi tutmayı ifade eder. İbn Haldun bu ilmi, tarihi daha doğru bir şekilde anlayabilmek gayesiyle sistemleştirmiştir.
İbn Haldun'un tarihle ilgili ileri sürdüğü ayırım tarih çalışmaları açısından hayati öneme sahiptir. Gerçek tarih, geçmişte olan insani-toplumsal olayları düşünmek, araştırmak ve olayların gerçek nedenlerini açıklamak, olayların nasıl ve niçin meydana geldiklerinin derin bilgisidir.
İbn Haldun, evrenin, nedensellik aracılığıyla büyük ölçüde anlaşılıp kavranabilecek rasyonel bir yapısı olduğuna inanır, zira evren sebepler ile sebep olunanlar arasında çeşitli bağlantılar sergiler.
Ancak o, sağlam ve düzenli temeline rağmen durağan olmayıp sürekli, fakat anlaşılabilir bir değişim ve dönüşüm geçirmektedir.
İbn Haldun belirli olayları tam olarak anlayabilmek için görünen basit sebeplerle yetinmeyip onların altında yatan sebepleri aramıştır. Tarihin batıni anlamının teorik bir bakış açısı, tahkik, tahlil, varlıkların illet ve kaynaklarının açıklanması ve olayların sebeplerinin bilgisini gerektirdiğini düşünür.
Bu yüzden medeniyet ve insan sosyal teşkilatlanmasının aslî özellikleri üzerinde dururken, olaylar, olgular ve eşyanın nasıl ve neden o şekilde olduklarını açıklamaya önem verir.
İbn Haldun, geçmişin yardımıyla bugünü anlamak kaygısıyla tarihe yönelmiştir. Önceki tarihçilerin toplumsal yaşamın doğasını bilmemekten ötürü kitaplarına aldıkları yanlışlıklar onu dehşete düşürmüş; tarih ilminin yeniden yazılması gerektiği sonucuna varmıştır.
Tarihin, bir yol gösterici olması beklenirken suçlu durumuna düştüğünü tespit etmiştir. Ona göre, bugünü anlamakta ve sorunlarını çözmekte yardımcı olması umulan mazi, bizzat kendisi çözüme muhtaç haldedir.