Arama
Çevgan oyunu nedir? Asırlık ata sporu çevgan hakkında bilinmesi gerekenler
Asırlık ata sporumuz çevgan, sultanların, emirler ve askerlerin her an savaşa hazırlıklı olabilmek için oynadıkları oyunlardan biriydi. Özellikle Selçuklu döneminde oldukça rağbet edilen çevgan, at üzerinde ucu kıvrık değneklerle ortada bulunan topa vurularak oynanırdı. Halkın oldukça rağbet ettiği bu spor edebiyatta da yansıdı. Şairler tarafından seçkinliği, kahramanlığı ve yiğitliği simgeleyen bir oyun olduğundan bahsedildi. Çevgan, Babürler vasıtasıyla Hindistan'a yayıldı ve İngilizlerin burayı işgal etmesinden sonra polo ismiyle tanındı. İşte Türklerin dünyaya armağan ettiği çevgan oyunu hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Çevgan, dörder kişilik iki takımdan oluşan ve dört köşeli sahada oynanan bir oyundur. Sahanın büyüklüğüne göre oyuncu sayısı artırılabilir. Oyuncular, at üzerinde iki takım halinde ellerindeki çevgan ile sürdükleri guyu, karşı tarafın iki direk arasındaki kalesinden geçirmeye çalışırlardı. Takımların galip gelebilmeleri için yedi kez topu kaleden geçirmeleri gerekliydi.
Avrupa'da hikayesi Osmanlı'ya uzanan ay yıldızlı spor kulübü
Oyunda kullanılan ve "guy" ismi verilen top, 10-15 santimetre çapında olup söğüt veya akça ağaç budağından yapılırdı. Bunun yanında küçük bir çakıl taşının çevresine pirinç samanı sarılarak üzeri deri ile kaplanmış toplar da kullanılırdı. Diğer oyun aracı olan ve "çevgan" isimli sopa ise yaklaşık olarak bir buçuk metre uzunluğundaydı. Çevgan oyuncularına çevgânbaz, değnekle topa vurana çevgânzen denirdi. At üzerinde oynanan bir oyun olan çevgânda en az oyuncular kadar önemli olan bir unsur da attı. Atlar, bu oyun için henüz tay iken özenle eğitilirdi.
Çevgan, Selçuklular döneminde özellikle de sultanların zevkle oynadıkları ata sporlardan biriydi. Öyle ki hükümdarın çevganını taşıyan ve saray hizmetlileri arasında yer alan çevgandar isimli resmî bir görevli dahi bulunurdu.
Büyük Selçuklu Devleti'ne en parlak dönemini yaşatan Sultan Melikşah, Tuğrul Bey ve Sultan Alp Arslan da çevgan oynardı. Melikşah, çevgan oyununda ve at binicilikte hem çevik hem de atikti. Tarihi kaynaklarda ilk Bağdat ziyaretinde burada çevgân oynadığı belirtilir.
Büyük Selçuklu Devleti'nin son hükümdarı Sultan Sencer de çevgân oynardı. Çevgân oynadığı bir gün, atının sürçmesi üzerine düştü. Bu hadise üzerine dönemin şairlerinden Mu'izzî rubaî söyledi.
"Ey Şâh, senin süngün ile dünya düzene girdi. Kılıcın kırk yıl boyunca düşmandan intikam aldı. Eğer kem göz değdiyse bu kazara olmuştur. Değişmeyip bir halde kalan sadece Allah'tır."
Melikşah'ın diğer oğulları Berkyaruk ve Muhammed Tapar da çevgân oyununu oynardı. Sultan, emir ve askerlerden başka halk da çeşitli vesilelerle çevgan oynardı. Bu oyun aslında sultanların yanı sıra emirler ve askerlerin de her an savaşa hazırlıklı olabilmek için oynadıkları oyunlardan biriydi. Irak Selçuklu Devleti'nin önemli emirleri arasında yer alan Hasbeg Belengerî, at biniciliği ve çevgan oyunundaki maharetleri ile hem Büyük Selçuklu Sultanı Sencer'i hem de diğer emirleri kendine hayran bıraktığı söylenir.