Arama
Çiniyle bezeli cami: Gökmedrese
Amasya'nın gözde eserlerinden biri olan Gökmedrese, şehrin Valisi Seyfeddin Torumtay tarafından inşa ettirilir. Bu güzide yapı, dönemindeki diğer eserlerden farklı özelliklere sahiptir. İşte, Gökmedrese hakkında bilmeniz gereken birbirinden kıymetli o bilgiler...
GÖKMEDRESE'NİN YAPILIŞ AMACI
🔹 Gökmedrese'nin inşa edilme amacına Hankah-ı Mesudi Şeyhi İbik Baba'nın menfi faaliyetleri gösterilebilir. Baba İlyas'ın halifesi İzzeddin İbik Baba'nın bir Moğol iş birlikçisi olduğunu söylenir.
🔹 Hatta Hüsameddin, Amasya'da Babaîlerin sayısının gün geçtikçe arttığını ve Amasya'daki Selçuklu Emirlerinin İbik Baba'ya meylettiklerini, Selçuklulara karşı Moğolları galeyayana getirdiğini söyler.
*Babaîler kim?
Babâ'îyye ya da Babâîlik, Horasan doğumlu olan Ebû'l-Bekâ Baba İlyâs bin Ali el-Horasânî ve müridi Baba İshâk Kefersudî'nin ayaklanması ile tanınan Vefâî Tarikatı çevrelerine verilen addır. Bu tarikatın üyelerine de "babaîler" denmektedir.
*İbik Baba kim?
Amasya'da Babaî Tekkesi'nin şeyhliği yapan isim.
İBİK BABA'NIN AMASYA'DAN KAÇIŞI
🔹 Amasya Valisi Seyfeddin Torumtay, İbik Baba'nın kışkırtıcı faaliyetlerinden ötürü Gökmedrese'yi inşa ettirir.
🔹 Mevlana'nın halifesi olan Şeyh Veliyüddin Ahmet Dede'nin liderliği ile Mevleviler ve Gökmedrese'nin müderrisi Gıyaseddin Mahmud Garmini'nin başını çektiği Amasya alimleri, gerçekleştirilen münazaralarda İbik Baba'yı yenerler.
🔹 Tehlikeli düşünceleri ve faaliyetleri ile sorguya çekileceğini anlayan İbik Baba, Mısır'a kaçar fakat orada beklediği muameleyi göremez. Bunun ardından İlhanlı yöneticilere sığınır. Burada ise Türkler hakkında yürüttüğü karalama çalışmalarına devam eder.
*Şeyh Veliyüddin Ahmet Dede kimdir?
Müneccimbaşı Ahmed Dede olarak bilinen Şeyh Veliyüddin Ahmed Dede, Amasya'da Mevlevi şeyhi olarak görev alır.
ŞEHRİN EN GÖRKEMLİ YAPISI
🔹 Gökmedrese, müstakil bir medrese olarak değil de az sayıda talebe okutulan yapı olarak inşa edildiği bilinmektedir. Ters T planlı Gökmedrese, 1266 yılında tamamlanır.
🔹 Torumtay'ın vakfiyesinde, bu camide yoksullara "tam üç öğün yemek verilmesi" yazmaktadır. Fakat bu yapı bir zaviye değildir.
↪ Fakat zamanında hac vazifesini ifa eden ve memleketlerine dönen hacılar, zemzem suyunu, eserin girişindeki bölüme getirerek cami cemaatine ikram edermiş.
SEYFETTİN TORUMTAY KİMDİR?
🔹 Seyfeddin Torumtay, Selçuklu siyasetinde etkili olmuş, üst düzey Selçuklu devlet adamı ve yöneticisidir. Merkez yönetimdeki vazifelerinden ziyade, 1280 yılından itibaren yaklaşık ölümüne kadar tam 30 yıl Amasya'yı yönetir.
🔹 Gökmedrese'yi inşa ettirmesinin yanı sıra pek çok mimari eserin şehre kazandırılmasında büyük etkisi olan Torumtay, uzun yıllar ismi asırlarca hayırla yad edilmektedir.
*Anadolu Selçuklu Devleti
Anadolu Selçuklu Devleti veya Türkiye Selçuklu Devleti Selçuklu Türklerinden olan Kutalmış oğlu Süleyman Şah tarafından Anadolu'da İznik başkent olmak üzere 1077 yılında kurulmuş olan, Türk - İslam devletidir.
DEVŞİRME BİR YÖNETİCİ
🔹 Torumtay Türbesi kitabesinde yazılanlara göre Seyfeddin Torumtay'ın Türk kökenli olmadığı anlaşılır. Küçük yaşta devşirilmiş bir "gulam" olduğu rivayet edilmektedir.
🔹 Başka bir görüşe göre de Torumtay'ın Memlüklülerden geldiğini ve Kıpçak kökenli bir Türk olduğu söylenir.
*Gulam nedir?
Gulam, sözcük bakımından Arapça kökenlidir. "Erkek çocuk" manasına gelmektedir. Gulam, İslam devletlerinde kölelerden oluşan, hükümdarı korumakla görevli olan askeri birliklerdir. Osmanlı İmparatorluğu'nda kapıkulu askerleri olarak devam etmiştir.