Arama
Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları
Günümüz İspanyasında yaklaşık 700 yıl varlığını sürdüren, Müslüman bir devlet olan Endülüs, yetiştirdiği alimlerle bilim tarihine yön verdi. Avrupa'da cerrahlığı sadece berberlerin ve kasapların yapabildiği bir dönemde, bu Müslüman alimler, yeni cerrahi aletleri bulup günümüzde dahi kullanılabilecek bilimsel yeniliklere imza attı. Uçan bir makine keşfeden Abbas ibn Firnas'tan ilk ecza kitabını yazan İbnü'l Baytar'a, ilk cerrahi aletleri icat eden Zehravi'den göz hastalıkları hakkında önemli bilgiler veren El Gafiki'ye kadar pek çok Endülüslü Müslüman bilim insanı çalışmalarıyla Batı'yı etkiledi. Peki, Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları nelerdi?
Kitapta, dünya ekvatorla ikiye ayırılmış ve güney yarım kürenin çok sıcak olduğu için canlıların yaşamasına elverişli olmadığı belirtildikten sonra, kuzey yarım küre yedi iklim halinde ekvatordan kuzeye doğru incelenmiştir.
Her iklim de batıdan doğuya doğru çeşitli bölgelere ayırıldı. Kitapta yer alan ilginç bilgilerden biri de yer çekiminden söz edilmesiydi. İdrîsî'ye göre, mıknatısın demiri çekmesi gibi yer de cisimleri çekmektedir, bırakılan cisimlerin yere düşmesinin nedeni de bu çekim kuvvetidir.
Haritacılık alanında yaptığı çalışmalarla Batılı bilim adamlarını etkileyen İdrisi'nin bu eseri aynı zamanda Avrupa hakkında gerçeğe en yakın bilgileri veren ilk yapıt olma özelliğini taşır
Endülüs'te yetişen astronom ve matematik âlimi Cabir bin Eflah, Batı'da Geberdiye olarak bilinir. Hayatı hakkında bilgi bulunmayan bilim adamı, Batılı astronom Batlamyus'u eleştirmesiyle tanınır. Batlamyus'un el-Mecistî isimli eserindeki yanlışları düzeltmek üzere telif ettiği Kitâbü'l- Hey'e fî Islahi'l-Mecistî Latince ve İbraniceye tercüme edildi.
Halkalı bir astronomi aleti icat eden Cabir bin Eflah, bununla muhtelif düzlemlere göre rasat yapabilme imkânı sundu. "Cabir'in teodoliti" olarak adlandırılan bu alet sonraki yıllarda Batılı astronomlar tarafından referans alındı.
Abdullah bin Ahmed el-Baytar, Endülüs'ün Mâleka şehrinde, yetiştirdiği âlimlerle tanınan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İbnü'l-Baytâr lakabını ise babasının veterinerliğinden dolayı aldı. İlk öğrenimini babasından gördü. Dinî ve naklî ilimleri okuduktan sonra botaniğe ilgi duydu.
Ebü'l-Abbas'ı örnek alarak Akdeniz havzasındaki ülkelerde araştırma yapmak amacıyla uzun sürecek bir yolculuğa çıktı. Kuzey Afrika'dan başlayıp, Fas, Tunus, Cezayir ve Trablus şehirlerini dolaştıktan sonra Anadolu'ya ulaşıp Selçuklu ve Bizans hâkimiyetindeki bölgeleri gezerek tıp, ecza ve botanik âlimleriyle tanıştı.
Seyahat dönüşü artık çağının en büyük botanikçisi kabul edilen İbnü'l-Baytâr topladığı zengin bitki koleksiyonuyla İskenderiye'ye gitti. Burada büyük itibar görerek Mısır botanikçileri başkanı (reîsülaşşâbîn) unvanını aldı.
Hala varlığını sürdüren ilk ilaç kullanım ansiklopedisi olan "Bitkisel İlaç ve Gıdalar Sözlüğü"nü yazdı.
950 yılında Endülüs'te Mecrit olarak bilinen Madrid şehrinde doğdu. Mecridi olarak anılan Ebü'l-Kasım Mesleme b. Ahmed el-Farazî, erken yaşta Kurtuba'ya yerleşti. Endülüslü âlim, sarayda astronominin en üst seviyedeki sorumlusuydu.
Mecridi, Kurtuba'da 979'da astronomik gözlemler yaptı ve bunlar arasında Aslan takımyıldızının en parlak yıldızı olan Regulus'u gözlemlediğini kaydetti. II. Hakem ve Halifeler döneminde en parlak zamanını yaşadı. Matematik ve astronomide zamanının en iyi bilim insanı olan Mecridi, 'Endülüs'ün Öklid'i' olarak tanındı.