Arama
Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları
Günümüz İspanyasında yaklaşık 700 yıl varlığını sürdüren, Müslüman bir devlet olan Endülüs, yetiştirdiği alimlerle bilim tarihine yön verdi. Avrupa'da cerrahlığı sadece berberlerin ve kasapların yapabildiği bir dönemde, bu Müslüman alimler, yeni cerrahi aletleri bulup günümüzde dahi kullanılabilecek bilimsel yeniliklere imza attı. Uçan bir makine keşfeden Abbas ibn Firnas'tan ilk ecza kitabını yazan İbnü'l Baytar'a, ilk cerrahi aletleri icat eden Zehravi'den göz hastalıkları hakkında önemli bilgiler veren El Gafiki'ye kadar pek çok Endülüslü Müslüman bilim insanı çalışmalarıyla Batı'yı etkiledi. Peki, Endülüslü Müslüman bilim insanları ve buluşları nelerdi?
Endülüs'te yetişen astronom ve matematik âlimi Cabir bin Eflah, Batı'da Geberdiye olarak bilinir. Hayatı hakkında bilgi bulunmayan bilim adamı, Batılı astronom Batlamyus'u eleştirmesiyle tanınır. Batlamyus'un el-Mecistî isimli eserindeki yanlışları düzeltmek üzere telif ettiği Kitâbü'l- Hey'e fî Islahi'l-Mecistî Latince ve İbraniceye tercüme edildi.
Halkalı bir astronomi aleti icat eden Cabir bin Eflah, bununla muhtelif düzlemlere göre rasat yapabilme imkânı sundu. "Cabir'in teodoliti" olarak adlandırılan bu alet sonraki yıllarda Batılı astronomlar tarafından referans alındı.
Abdullah bin Ahmed el-Baytar, Endülüs'ün Mâleka şehrinde, yetiştirdiği âlimlerle tanınan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İbnü'l-Baytâr lakabını ise babasının veterinerliğinden dolayı aldı. İlk öğrenimini babasından gördü. Dinî ve naklî ilimleri okuduktan sonra botaniğe ilgi duydu.
Ebü'l-Abbas'ı örnek alarak Akdeniz havzasındaki ülkelerde araştırma yapmak amacıyla uzun sürecek bir yolculuğa çıktı. Kuzey Afrika'dan başlayıp, Fas, Tunus, Cezayir ve Trablus şehirlerini dolaştıktan sonra Anadolu'ya ulaşıp Selçuklu ve Bizans hâkimiyetindeki bölgeleri gezerek tıp, ecza ve botanik âlimleriyle tanıştı.
Seyahat dönüşü artık çağının en büyük botanikçisi kabul edilen İbnü'l-Baytâr topladığı zengin bitki koleksiyonuyla İskenderiye'ye gitti. Burada büyük itibar görerek Mısır botanikçileri başkanı (reîsülaşşâbîn) unvanını aldı.
Hala varlığını sürdüren ilk ilaç kullanım ansiklopedisi olan "Bitkisel İlaç ve Gıdalar Sözlüğü"nü yazdı.
950 yılında Endülüs'te Mecrit olarak bilinen Madrid şehrinde doğdu. Mecridi olarak anılan Ebü'l-Kasım Mesleme b. Ahmed el-Farazî, erken yaşta Kurtuba'ya yerleşti. Endülüslü âlim, sarayda astronominin en üst seviyedeki sorumlusuydu.
Mecridi, Kurtuba'da 979'da astronomik gözlemler yaptı ve bunlar arasında Aslan takımyıldızının en parlak yıldızı olan Regulus'u gözlemlediğini kaydetti. II. Hakem ve Halifeler döneminde en parlak zamanını yaşadı. Matematik ve astronomide zamanının en iyi bilim insanı olan Mecridi, 'Endülüs'ün Öklid'i' olarak tanındı.
Doğu-İslam ülkelerine yaptığı bir seyahat sırasında eline geçen eserler üzerindeki çalışmaları sonucunda ulaşmış, Endülüs'teki astronomi ve matematik ancak onun çalışmaları sayesinde müstakil birer ilim dalı haline gelmiştir.
Mecridi Mağrib'in ilmî geleneğinde kendinden sonraki bilginleri ciddi biçimde etkileyen bir otorite olarak kabul edildi. Ticarî aritmetik ve astronomi üzerine bir okul kuran Mecridi, aynı zamanda organize bilimsel araştırmaların temelini attı. Talebeleriyle birlikte Harizmî'nin astronomi cetveli üzerinde çalışarak bu cetveli Kurtuba meridyenine ve ay takvimine göre tekrar düzenledi. Harizmî'nin eserine de önemli ilavelerde bulundu.