Arama
Geçmişten günümüze kültürümüzde aşure
Hicri yılın ilk ayı Muharrem'in 10'u, İslam alemi için mühim hadiselerin gerçekleştiği Aşure günüdür. Bereket ve bolluğun temsili olan bu özel günde aşure tatlısı yapılır. Akraba, dost ve komşulara dağıtılan bu güzel adet, İslam aleminin birliğini diri tutar, muhabbetini artırır. Peki, Osmanlı'da aşure kültürü nasıldı?
OSMANLI'DA AŞURE KÜLTÜRÜ
🔸 Aşure tatlısı, Osmanlı döneminde Muharrem ayının onuncu günü pişirilir. Saray mutfağında yapılan tatlı, tüm hanedan üyelerine testilerle dağıtılır. Ayrıca sarayda çalışan görevliler, konak veya dairelerde pişirilen aşurelerden birbirlerine ikram ederler. Hatta bazıları nezaketen aşurenin kabul edilmesi meyanında mektup bile yazar.
🔸 Saray dışında ise aşure, özellikle Hamidiye Camii'nin avlusunda kazanlarla fakir fukaraya dağıtılır. Talimhane Meydanı'nda askerlere dağıtılan aşureler bütün kışlalara gönderilir.
🔸 Her sene Muharremin onunda aşure tatlısı, Topkapı Sarayı'nda pişirilir. Birkaç gün önceden hazırlıklarına başlanan tatlıyı helvacıbaşılar pişirir.
🔸 Osmanlı döneminde aşure, yalnızca Muharrem ayının onuncu günü dağıtılan bir tatlı değildir. Şölen şeklinde verilen yemek davetlerinde ve vefat eden sultanların defin işlemlerinin ardından da dağıtılır.
SARAY AŞURESİNİN ÖZELLİKLERİ
🔸 Tüm aşure tariflerinde olduğu gibi saray mutfağında da kullanılan başlıca malzemeler buğday, nohut ve kuru fasulyedir. Ayrıca yine mısır, yeşil mercimek, az pişmiş pirinç, çiğ bulgur da katılabilir. Meyve olarak ayva, elma, baharat, çerezlerden ise çöreotu, badem, fındık, fıstık, fesleğen, karabiber, karanfil, kuru incir, kuru kayısı, kuru üzüm, zemzem suyu ve şerbet kullanılır.
🔸 Geleneksel aşurede buğday, baklagil, şeker ve bol kuru üzüm vardır. Beş yüz yıllık bir geçmişe sahip olan tarifin en gözdesi Topkapı Sarayı'nda yapılanıdır.
AŞURE ÇEŞİTLERİ
🔸 Topkapı Sarayı'nda pişirilen aşureler üç çeşittir ve törenler eşliğinde ulemaya ve fukaraya dağıtılır. Bunlardan ilki büyük mutfakta pişirilen ballı aşuredir. Bu tatlı kozbekçilere, zülüflü baltacılara, teberdara, bostancılara ve saray kapısına gelen herkese yaklaşık 10 gün boyunca dağıtılır.
🔸 Diğer aşure türü ise helvahanede pişirilen şekerli aşuredir. Enderun-u Hümayun'un zülüflü ağalarına ve saray iç oğlanlarına dağıtılır.
🔸 Son çeşit kuşhane mutfağında yapılan süzme miskli aşuredir. Bu aşure, padişah ve Harem-i Hümayun için yapılır. Kendi saraylarında oturan sultanlara, şeyhülislama, sadrazam ve bütün Divan-ı Hümayun erkanına, Enderun-u Hümayun'da bulunan silahtar ağa başta olmak üzere ileri gelen ağalarına, tüfekçibaşı, berberbaşı, kahvecibaşı gibi sarayın önde gelen isimlerine gönderilir.
AŞURENİN DAĞITILMA ŞEKLİ
🔸 Osmanlı Devleti, ihtişamın göstergesi olarak aşure dağıtımında tür olarak Göksü çömleklerini kullanır. Saray dairelerine ve halka birkaç gün süreyle dağıtılan tatlı, aşure testisi adı verilen porselenden, ağzının bir kenarı yalaklı ve kapalı, tek kulplu özel kaplarda ikram edilir.
🔸 Helvacıbaşılar nezaretinde hazırlanan aşure, yüksek dereceli devlet görevlileri ile din büyüklerinin evlerine değerli kase ve testilerle gönderilir. Bu kişiler, ertesi gün ikramın gönderildiği değerli kaplara şekerleme ve badem ezmesi gibi yiyecekler koyarak iade ederler.
🔸 Hanedan mensupları, paşalar ve vezirler aşureleri birbirlerine kapaklı, ağzı geniş, altında tepsisi olan ve armağan olarak saklanan değerli porselen veya madeni aşurelik adı verilen küçük testilerle gönderir.