Arama
Hattatları yetiştiren Medresetü’l-Hattatin’in hüzünlü hikayesi
Bir kamışın şekillenmesiyle başlar tüm hikâye... Kamış şekillenir, kağıdın üzerinde mürekkebini yayar. Oluşan her bir harf, meleklerin dualarıyla korunur. Hat sanatı da böylece ortaya çıkar. Eğitim sisteminde çocukların güzel yazabilmesinde kullanılırken Batı'nın güzel sanat anlayışı içerisinde eriyip yitmeye yüz tutar. Kendi bünyesinde hat sanatçısı yetiştirecek Medresetü'l-Hattâtîn de zamanla büyük bir parçalanmayla oradan oraya savrulur. Öyle ki akademide hocaları aşağılanır, metruk binalarda ayakta kalmaya çalışır, hocaları maaşlarından vazgeçer. Sanatlarımız içerisinden dualara nail olmuş hat sanatı ve okulunun hüzünlü hikâyesini sizler için derledik.
Osmanlı eğitim sisteminde hüsn-i hattın bazı çeşitleri sübyan mektebinden itibaren çocuklara öğretilmeye başlanır, böylece talebenin gözü ve eli çok erken yaşlarda güzel yazıya alıştırılırdı. Rüştiye ve idadilerin programlarında da yer alan hüsn-i hat ayrıca Enderûn-ı Hümâyun, Hasbahçe, Eski Saray, Galata Sarayı ve Muzıka-yi Hümâyun gibi kuruluşlarda devrin tanınmış üstatları tarafından öğretilirdi.
Medreselerde hattathâne adıyla bir yazı odası ve burada yazı meşk eden seçkin bir hocanın bulunduğu vakfiyelerden öğrenilmektedir. Dîvân-ı Hümâyun ve Menşe-i Küttâb-ı Askerî'de de bu kuruluşlarla ilgili yazı nevileri meşk edilirdi.
II. Abdülhamid devrinde Sadrazam Ahmed Cevad Paşa, sönmek üzere olan hat sanatının eğitim ve öğretimi için Dîvân-ı Hümâyun'da Ta'lîm-i Hat Şubesi'ni kurarak başına Sâmi Efendi'yi getirmiş, fakat onun sadrazamlıktan ayrılması üzerine esasen umuma açık olmayan bu bölüm önemini kaybetmişti.
II. Meşrutiyet'in ilânından sonra Hattat Ârif Hikmet Bey, Evkaf Nâzırı Şeyhülislâm Hayri Efendi'ye hat eğitimi veren resmî bir kurumun bulunmamasından yakınarak müstakil bir hat mektebi açılması gerektiğine dair beyanda bulununca vakıf eğitim ve öğretim müesseselerinde yenilikler yapan Hayri Efendi, Medresetü'l-Hattâtîn adıyla bir mektebin kuruluş çalışmalarını başlattı.
İstanbul'da vakıflara bağlı eğitim kurumlarında bulunan hat hocalığı kadroları buraya aktarılarak müdürlüğüne Ârif Hikmet Bey getirildi. Medresetü'l-Hattâtîn'e yer olarak, devlet dairelerine yakınlığı ve burada çalışan memurların devamı düşünülüp Bâbıâli karşısında günümüzde Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Cağaloğlu Yayınevi olarak kullanılan Tersane Emini Yûsuf Ağa Sübyan Mektebi seçildi.
Medresetü'l-Hattâtîn, önce bütün vakıf mektepleri gibi Evkaf Nezâreti'nin Müessesât-ı İlmiyye Müdüriyeti'ne bağlanmışken bir müddet sonra idaresi, Süleymaniye Külliyesi'nin dârüzzıyâfesinde henüz açılmış bulunan Evkāf-ı İslâmiyye Müzesi'nin (İstanbul Türk ve İslâm Eserleri Müzesi) idare meclisine ve müdüriyetine verildi.
Sülüs-nesih: Hacı Kâmil (Akdik) Efendi (1861-1941); Hasan Rıza Efendi (1849-1920); Hacı Nuri (Korman) Bey (1868-1951). Cenî sülüs - tuğra: Tuğrakeş İsmail Hakkı ( Altunbezer ) Bey ( 1873-1946 ). Ta'lik - celî ta'lik: Hulusi (Yazgan) Efendi (1869-1940). Divâni - celî divânî: Ferid Bey (1858-1930?). Rık'a: Mehmed Saîd Bey (1860-1938). Tezhib: Yeniköylü Nuri (Urunay) Bey (ö. 1951'den sonra).
Cild: Bahaddin (Tokatlioğlu) Efendi (1866-1939). Tarih-i Hat: Yenişehr-i Fenârizâde Hüseyin Hâşim Bey. Ebri-âhar: Necmeddin (Okyay) Efendi (1883-1976). Resm-i hattî ve kûfî: Emirzâde Kemaleddin (Ö.1934). Minyatür: Tâhirzâde Hüseyin Behzad (1889-1963). Kûfi: Damad Ali Kenan Bey (1882-1961).
Medresetü'l-Hattâtîn'in 6 Receb 1333'te (20 Mayıs 1915) gerçekleştirilen açılış töreninde müdür Ârif Hikmet Bey'in konuşmasının ardından Hacı Kâmil Efendi sülüs bir besmele yazmış, orada hazır bulunanlar da altına imza atmışlardır.
1918 ve 1923 yıllarında iki defa mezun veren Medresetü'l-Hattatîn'den ilkinde 13, ikincisinde 22 kişi icazetname aldı. Bunlar arasında, ilk üçü hat, dördüncüsü tezhip sahasında Cumhuriyet devrindeki gelenekli sanatlara kol kanat geren şu dört büyük ismi sıralayabiliriz: Necmeddin Okyay, Halim Özyazcı, Mâcid Ayral ve Dr. Süheyl Ünver.
Levh-ı mahfüza çekilmişdi cihândan hüsn-i hat,
Mârifet erbâbı mahzůnâne eylerdi enîn.
Eyledi ihyâ bu darü'I-feyzi, müftiyyü'l-enâm
Şübhesiz mahzûz olur bu himmete rühü'l-emîn.
Şeyhu'l-İslâm Hazret-i Hayrî-i âli-himmetin
Sâyini meşkûr eder elbette Rabbül'l-Âlemin.
Bu binâ-yı dil-küşâyı âsumandan seyr eder
Ceşm-i encümle melekler, ayn-ı hayretle zemîn.
Devr-i Mesrûtıyyet'in işte budur pırlantası,
Vecde geldi seyr eden ehl-i kalem, ashab-ı dîn.
Ácizâne, hem de mes'ûdâne tebrik eylerim,
Pâyidâr olsun lähi, bu binâ yi bihterin.
Geldi bir cümle anın ihyâsına târîh-i tâm:
Bârekâllâhü teâla, "hayru'l-ebrâr-i güzîn"
1333 (1915)