Arama
Kadim el sanatı: Çömlekçilik
Kültürümüzde önemli bir yere sahip "toprak" ile yapılan bir sanat olan çömlekçilik, geleneksel el sanatlarımız açısından oldukça değerlidir. Geçmişten bugüne usta-çırak ilişkisi ile devam ettirilen bu sanat, günümüzde az sayıda usta tarafından yaşatılmakta ve ne yazık ki çırak yetişmemesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmaktadır.
◼ Çömlekçiliğin göçebe toplulukların yerleşik yaşama geçişiyle başladığı yapılan araştırmalardan anlaşılır. Anadolu'da rastlanan ilk çömlekler, neolitik döneme M.Ö 8000'li yıllara tarihlendirilir.
◼ Çömleklerin ilk örneklerinin sargı-dolama usulüyle elde şekillendirildiği düşünülürken pişirme işleminin de ateşte yapıldığı anlaşılır.
◼ M.Ö. 3000'lerde çömlek çarkının ortaya çıkmasıyla çark ile biçimlendirme de başlar. Anadolu'da ilk çarklı çömleğe ait bulgular, yaklaşık beş bin yıl önce ilk kez Kayseri civarlarında, Alişar'da, Boğazköy'de ve Truva'da karşımıza çıkar.
◼ Sonraki süreçte çömlekçilik hızla gelişerek günlük hayatın her alanında kullanılmaya başlanır. Tarihi süreç içerisinde bu sanatın teknikleri gelişir ve çömleklerin üzerine pişmiş topraktan figürler işlenir. Sonraki dönemlerde üzerlerine boya ile resim yapmaya başlanır.
◼ Antik Yunan aracılığıyla Roma'da yayılım gösteren çömlek kültürü, Roma ve Bizans üzerinden günümüze kadar gelir. Türklerin Anadolu'ya gelişiyle çini sanatıyla eş zamanlı olarak çömlek sanatı da gelişim gösterir.
ÇÖMLEK SANATININ ÇEŞİTLERİ
Geleneksel çömlekçilik
◼ Genellikle dünyanın her yerinde kullanılan bu yöntemde kil çamuru elde şekillendirilerek güneş ya da fırında pişirilir. Basit bir tasarıma sahip olan bu tür çömlekler genellikle günlük kullanım için tasarlanmıştır.
Seramik
◼ Kilin pişirilmesiyle oluşturulan sert bir malzeme olan seramik, günlük ve dekoratif amaçlı kullanılır.
Rakugaki
◼ Japon geleneksel çömlek sanatının bir çeşitidir. Bu yöntemde çömlek hamuru fırın ya da güneşte pişirilebilir. Basit ama bir o kadar da estetik bir tasarıma sahip olan bu çömlekler, günlük kullanıma yönelik tasarlanmışlardır.
Majolika
◼ İtalyan geleneksel çömlek sanatının çeşitlerindendir. Bu yöntemde elde şekillendirilen kil pişirildikten sonra üzerine renkli glazer uygulanarak tekrar fırına verilir. Bu çömlekler genelde canlı renklidir ve üzerlerinde desen ve süslemeler bulunur.
◼ Bu sanatın merkez noktası ülkemizde başta Konya iken Osmanlı döneminde İznik'e kayar. Köklü bir maziye sahip olan fritli seramik geleneği, İznik'te ortaya çıkar ve kendine özgü bir üslup kazanır.
*Frit nedir?
Kaynaşmış, söndürülerek granül haline getirilmiş seramik bir bileşimdir.
◼ İznik'teki çömlekler, Osmanlı Devleti'nin gerileme dönemine girmesiyle bozulmaya başlar ve üretim 18. yy'da tamamıyla son bulur. Sonrasında Kütahya'ya geçen bu sanat, Türk seramik sanatındaki son orijinal üslup sayılır. Osmanlı'nın son dönemlerinde porselen kullanımının artmasıyla çanak-çömlek üretimi düşmeye başlar.