Arama
Kariye Camii 450 yıllık hüviyetine kavuştu
Kariye Camii'nin ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete'de yayımlandı. Kariye, Bizans döneminin en önemli manastırlarından biriydi. Fetih'ten sonra bir süre boş kalan yapı, Sultan II. Bayezid döneminde camiye dönüştürüldü ve asırlar boyu Müslümanlara ev sahipliği yaptı. 1940'lı yıllardan itibaren müze ve depo olarak hizmet veren Kariye, 450 yıllık cami hüviyetine yeniden kavuşacak. Peki, Kariye Camii nerede? Kariye Camii ne zaman yapıldı? Kariye ne zaman cami oldu? Kariye ne zaman müze oldu? İşte Kariye Camii'nin tarihi…
Evliya Çelebi, 17. yüzyılda Kariye Camii'nden onun "evvelce bir sanatlı kilise" olduğu şeklindeki tek cümle ile bahsederek herhalde içindeki zengin mozaik süslemelere işaret etmiştir.
İstanbul'u dolaşan bazı yabancıların, seyahatnâmelerinde caminin içinde mozaikle işlenmiş resimler gördüklerini yazmalarından buradaki duvar resimlerinin bir kısmının üstlerinin açık olduğu anlaşılır.
İstanbul'a büyük zararlar veren 1894 depreminde Kariye Camii'nin bazı kısımları harap olmuş, hatta minaresi de yıkılmıştır. Ancak az sonra yeniden tamir edilen mabedi, II. Abdülhamid döneminde İstanbul'a gelen Alman İmparatoru Kaiser II. Wilhelm ziyaret etmiştir.
Alman mimar A. Rüdell, binanın rölövelerini büyük boyda bir kitap halinde 1908'de yayımlamış, Alexander van Millingen de büyük eserinde görülebilen duvar resimlerinin açıklamalı bir listesine yer vermiştir. Ayrıca İstanbul'daki Rus Arkeoloji Enstitüsü üyelerinden F. I. Schmit, Kariye Camii ve mozaikleri hakkında büyük bir eser neşretmiştir. İstanbul tarihi ve eski eserleri hakkında pek çok araştırması olan İhtifalci Mehmed Ziyâ 1910'da resimli bir kitapta bunları tanıtmıştır.
Ayasofya'da 1932'den beri mozaik araştırmaları yapan Thomas Whittemore başkanlığındaki Amerikan Bizans Enstitüsü, 1948'de Kariye Camii'nde de çalışmalara girişti. O yıla kadar namaza açık olan cami vakıflardan alınarak müzeler dairesine bağlandı.
Açıkta olan mozaikler temizlendiği gibi üstleri ince bir badana tabakasıyla örtülü olan güney tarafındaki ek kilisenin freskolarının meydana çıkarılmasına da başlandı. 1950'de Whittemore'un ölümü üzerine çalışmalar, merkezi Washington'da bulunan Dumbarton Oaks Bizans Araştırmaları Enstitüsü tarafından Paul Underwood'un başkanlığında bütünüyle yabancılardan oluşan bir ekiple sürdürüldü.
Kariye tekrar cami haline dönüştürülmedi. Bu tarihî eserin 450 yıldan beri cami olarak kullanıldığı düşünülmeksizin içindeki bütün teberrükât eşyası kaldırılmış, ahşap minber Zeyrek Kilise Camii'ne taşınıp buranın orta bölümüne konulmuştur.
Bizans Enstitüsü, binayı restore ettikten ve mimari bakımdan etraflı bir incelemesini yaptıktan sonra Kariye Camii Ayasofya Müzesi Müdürlüğü'ne bağlı olarak ziyarete açılmıştır. Semavi Eyice tarafından Kariye Camii'ne dair bol resimli bir monografya 1997 yılında İngilizce, Fransızca ve Almanca olarak yayımlanmıştır.
Yapının içinde Bizans mermer işçiliğinin güzel bazı örnekleriyle karşılaşılır. Kariye Camii'ne Türk devrinde önemli bir mimari ekleme yapılmamıştır ve bir harim avlusu olmadığı gibi bir şadırvanı da yoktur.
Bugün görülen minare 1894 depreminden sonra inşa edilmiş olup bir sanat değerine sahip değildir. Müze olduğu dönemde, binanın bir vakitler cami olduğuna işaret eden tek unsur olan mihrap geç bir döneme ait olup sanat değeri yoktur.