Arama
Kırşehir'in değeri: Cacabey Medresesi
Anadolu Selçuklu döneminden miras kalan Kırşehir'deki Cacabey Medresesi, medeniyetimizin mihenk taşlarından biridir. Dünyadaki ilk astronomi okulu olma payesini taşıyan eşsiz yapıda uzun yıllar gökyüzünün, güneşin, ayın ve yıldızların hareketleri incelendi. Gelin, sekiz asır önce gök bilimleri medresesi olarak kullanılan Cacabey Medresesini yakından tanıyalım.
🔸 Kapıdan girince beşik tonozlu bir giriş eyvanına varılır. Burada sağ tarafta ikinci kata çıkan merdivenlere ulaşan bir açıklık bulunur. Buna karşın sol tarafı sağır duvardır. Giriş eyvanından, ortasında bir zamanlar aydınlık feneri olduğu düşünülen üstü açık bir kubbeyle örtülü avluya varılır. Bu kubbe ikisi bağımsız, ikisi duvarda olmak üzere dört ayağa oturur.
*Aydınlık feneri nedir?
Mimari yapıların tepeden gün ışığı almasını sağlamak için örtü sistemine yerleştirilen ışıklıklara denir.
🔸 Yapının rasathâne olarak kullanıldığı iddialarına delil olarak gösterilen bu kubbenin zemini, 1947 yılında uzman bir ekip tarafından kazılmış ve bu kazıda 6 metre derinlikte bir kuyu bulunmuştur. Bu kuyunun bir rasat kuyusu olabileceği düşünülmekle birlikte, diğer kapalı medreselerin avlularında da bulunan şadırvanlar için yapılan bir su kuyusu olduğu ihtimali de düşünülür.
🔸 Medresenin rasathâne olduğuna dair ortaya atılan diğer bir iddia ise minarenin bir gözlem kulesi olarak inşa edilmiş olduğudur. Bugün kubbenin açıklığı camekân ile kapatılmış olup, çapının bu kadar geniş olması aydınlık fenerinin etrafının zamanında yıkılmış olmasına bağlanır.
🔸 Girişin karşısındaki üstü beşik tonozla örtülü ana eyvan, diğer tüm örneklerinde olduğu gibi namaz için kullanır. Yapının kıble duvarında ise zengin bir mihrap düzenlemesi bulunur. Lakin giriş eyvanına nazaran mihrabın bulunduğu ana eyvan, orta eksenin soluna doğru kaymıştır.
🔸 Avlunun bulunduğu orta mekânın sağ tarafında beşik tonozlu küçük bir kısımla birlikte, avluya açılan sivri geniş kemerli bir kısım daha mevcut olup arkasında üç adet beşik tonozlu hücre yer alır.
🔸 Cacabey Medresesi, Anadolu'da pek çok benzerleri olan, orta avlusu kubbe ile örtülü, "kapalı medrese" şemalı bir yapıdır. Bu kapalı mekânın esasında bir avlu olduğunu hatırlatmak üzere üstündeki kubbenin ortasına bir aydınlık feneri ve bunun altına da şadırvanın yapılması üsluba uygun bir özelliktir.
Üsküdar'ın sükunet köşesi: Selman Ağa Camii
🔸 Medrese oldukça sade bir şekilde inşa edilmiş olup, bu sadelik özellikle dış cephede bulunan tezyin edilmiş mimari elemanların daha ön plana çıkmasına neden olur. Ön cephede taçkapı; renkli taşları, farklı şekillere sahip sütunları, farklı tür kemerleri, nişleri, ayetlerin ve bina ile banisi hakkında bilgilerin yazılı olduğu kitabeleri ve dengeli bir şekilde yerleştirilmiş mukarnasıyla göz doldurucu bir şekilde ön plana çıkar.
🔸 Farklı cephelerde yer alan, kemerlerle ve kitabelerle desteklenmiş pencere açıklıkları ve farklı şekillerdeki diğer sütunlar öne çıkan diğer mimari elemanlardır. Bununla birlikte avlu üzerinde bulunan üstü açık olan kubbeyle, Cacabey'in türbesinin kümbete benzeyen çatısı da medreseye farklı bir hava katar.
CACABEY'İN TÜRBESİ NEREDEDİR?
🔸 Medresenin giriş cephesinin sol tarafındaki kubbeli kare mekân, yapının bânisi Cacabey'in türbesidir. Türbeye soldaki eyvandan altı basamaklı bir merdivenle çıkılır. Kabartma bir süsleme ile çerçevelenmiş bir kapı, ortasında Cacabey'in sandukasının bulunduğu türbenin içine geçit verir.
🔸 Kümbet görünümünde tasarlanan bu mezar yapısının kubbesi, piramit biçiminde taştan sivri bir külâh ile örtülür. Kare plan, köşelerde üçgen biçiminde pahlarla sekizgen kasnağa dönüşür, bunun da üstüne külâh oturur. Türbenin caddeye açılan penceresi mihrap biçiminde bir kavsara altındadır. Etrafını ise mukarnaslı bir çerçeve çevirir.
*Kümbet nedir?
Kümbetler, Anadolu Selçuklu hanedanı zamanında yapılan kendine özgü yapısı olan anıt mezarlardır. Genellikle büyük devlet ve din adamları için yapılmıştır. Silindirik tabanlı ve üst kısımları konik yapılı olan anıt mezarlardır.