Arama
Sarsılmaz bir değer: Mesudiye Medresesi
Depremde birçok tarihi yapı zarar gördü ya da tamamen harap oldu. Fakat hiçbir zarara uğramayan mühendislik harikası olan yapılar da vardı. Bunlardan biri de Mesudiye Medresesi idi. Bu medrese, adeta 825 yıldır dimdik ayakta duran bir kültür mozaiği. İçinde birçok medeniyetin sanat anlayışından esintiler görebileceğiniz bu yapı, özellikle mihrabının iki yanında bulunan sütunceler nedeniyle yüzyıllardır ilgi odağı oluyor. Gelin, bu tarihi değeri yakından tanıyalım...
🔶 Diyarbakır'daki Artuklu dönemine ait yapıtlara bakıldığında Suriye, Irak ve Mısır (Eyyubi, Zengi ve Memlük) devirlerine ait etkiler görülür. Diyarbakır, Sur'da bulunan Ulu Camii Külliyesi'nin giriş kısmında konumlanan Mesudiye Medresesi, Diyarbakır Yazma Eserler Kütüphanesi'ni içinde barındırır.
🔶 Eserin yapımına 1198 yılında Artuklu Meliki Ebu Muzaffer döneminde başlanır. 1223 yılında Melik Mesud devrinde tamamlanan yapı Anadolu'daki ilk üniversitelerden biridir. Yapı, "Mesudiye" olarak da anılır.
🔶 Yapının iç avlusunda mihrabın iki yanına döner denge taş sütunceler yerleştirilir. Bu sütuncelerin koyuluş amacı, yapıda oluşabilecek bir çökme ya da kayma gibi hasarları belirlemektir.
🔶 1199-1223 yıllarında Artuklular'ın inşa ettiği Mesudiye Medresesi, tezyinat ve mimari özelliklerinin yanında dönen sütunlarıyla da dikkat çeker.
İlk deprem tarihi kitabı: İşaretnüma
🔶 Dönen sütun sistemi, otomasyon ve sibernetiğin temelini oluşturan El Cezerî'nin, Diyarbakır'daki Artuklu Sarayı'nda çalıştığı dönemde yapılır. Dönen sütuncelerin El-Cezeri'nin tasarımı olduğu düşünülür.
🔶 Mihrabın iki yanında bulunan sütunceler, bir deprem ya da doğal afet sırasında medresenin zarara uğrayıp uğramadığını gösteren kontrol sistemi mahiyetindedir.
El-CEZERİ KİMDİR?
🔶 Tam adı İsmâil bin er-Rezzâz el-Cezerî, olan ünlü isim Cizreli âlim, mucit ve mühendistir. Bilim dünyasında sibernetiğin temellerini attığı ve çalışan ilk robotu yaptığı kabul edilir.
Sibernetik nedir?
Güdüm bilimi olarak bilinen sibernetik, karmaşık sistemlerin incelenmesi, denetlenmesi ve yönetilmesi ile ilgilenir.
🔶 Sibernetiğin en büyük dehası olarak kabul edilen Müslüman alim Cezeri, Diyarbakır ve Cizre bölgesinde yaşadı. Cezeri, 50 mekanik cihaz ve bu cihazların nasıl yapılacağını anlatan talimatları kayıt altına aldı. İcatları arasında en çok ilgiyi "filli su saati" gördü.
🔶 El Cezerî, "El Câmi-u'l Beyn'el İlmî ve ElAmelî'en Nâfi fî Sınâ'ati'l Hiyel" ("Mekanik Hareketlerden Mühendislikte Faydalanmayı İçeren Kitap") adlı eserinde, 300 kadar otomatik makine ve sistemleri ile ilgili bilgi verdi ve bunların kullanım özelliklerini ayrıca bir şemaya yansıttı.
🔶 Yalnızca suyun kaldırma ve basınç gücünden yararlanarak yeni bir teknik sistem kuran Cezerî, bu sayede çok işlevli otomatik hareketler oluşturabildi.