Osmanlı'da Nakış Sanatı

Sanat Nedir? 🔘 Sanat kelime anlamı olarak; belli bir uygarlığın veya topluluğun anlayış ve zevk ölçülerine uygun olarak yapılan anlatım, dışa vurum biçimidir. 🔘 Alman filozog Georg Wilhelm Friedrich Hegel'e göre sanat, düşünülmüş ve somut hale getirilmiş gerçekliktir. Sanat, din ve felsefe ile insanlık uyanır. Fikirleri, hayalleri farklı hallerde, çeşitli boyutlarda gerçekleştirme hareketinin sanat olduğunu söyler. 🔘 İrlandalı yazar George Bernard Shaw ise 'Sanatın var olmaması halinde gerçeğin kabalığının dünyayı katlanılmaz kılacağını' söyler. Sanat; davranışımızı, karakterimizi, adalet ve sempati duygumuzu saflaştırmalıdır. Kendimizi tanımamızı ve kontrol etmemizi, başka insanlara saygı hissimizi ve hareketlerimizi düzeltmeli; bizi adiliği, zulmü, adaletsizliği ve bayalığı kabul etmeyecek hale getirmelidir.' der. El yazması kitaplara nakşedilen geleneksel sanatlar Osmanlı'da Sanat 🔘 Osmanlı sanat kültürü, 15. yüzyıl ile beraber gelişmeye başlar ve çeşitli akımları bünyesine katar. İslami hassasiyetlerin merkezde olduğu sanat anlayışı hayattan mühim kısımları yansıtır. 🔘 İslam inancı dolayısıyla insan resmi ve hayvansal imgeler kullanılmayarak sanat icra edilir. Osmanlı sanatı birçok farklı türden etkilense de Selçuklu tesiri etkin rol oynar. Osmanlı'da Nakış 🔘 Osmanlı'da nakış sanatının klasik dönemi III. Murad dönemine denk gelir. Nakış sanatı için Topkapı Sarayı'nda bir Nakkaşhane kurulur. Nakkaşhane sanat atölyesi dönemin en ünlü saray sanat okuludur. İnce bir sanat 'minyatür' 🔘 Bu atölyede padişah kütüphaneleri için tezhipli el yazması eserler üretilir. Geleneksel, saz ve natüralist olarak üç tarz ortaya çıkar. ↪ Geleneksel: Geleneksel stil de iç içe sarmaşıklar, tomurcuklu çiçek simgeleri kullanılır. ↪ Saz: 'büyülü orman' anlamına gelir. Bu tarzda el yazması tezhipler yapılır ve padişahın elbiseleri ve kilimler üzerine uygulanır. ↪ Natüralist tarzda lale, hanımeli, gül ve bahçe gibi ögeler kullanılır. 🔘 Nakkaşhane'de kitaplar minyatürize edilir, cami ve saraylar boyanıp süslenir. Her türlü süsleme ve bezeme faaliyetlerinde bulunulur. Böylece nakış sanatı profesyonel bir hal alır. Osmanlı'nın Avrupa'yı kıskandıran çiçek sevgisi 🔘 Osmanlı nakkaşhanesinde ünlü tezhib ve minyatür ustaları 'Kara Memi' ve 'Şaban Usta' bulunur. Nakkaş Seyyid Lokman, 'Hünername-i Al-i Osman' adlı eseri telif eder. Bu eser, 16. yüzyıl Osmanlı tezhip ve minyatür sanatının en güzel örneklerindendir. 🔘 Osmanlı Devleti'nde İstanbul'da ve diğer şehirlerde nakkaşlık için yalnızca Müslümanlara izin verilir. 1826 - 1827 yılları arasında çıkan bir ferman ile gayrimüslimler için bu yasak kaldırılır. Ünlü Nakkaşlar 🔘 Bursa'da Yeşil Cami olarak bilinen Çelebi Mehmed Camii'nin nakkaşı 'Bursalı Ali Bin İlyas', dönemin en ünlü nakkaşlarındandır. Yine Bursa'dan 'Nakkaş Safi' ve 'Hoca Yusuf bin Ferruh', padişah Murad döneminin bilinen isimlerindendir. Ahşaba nakşedilen ruh: Kündekâri 🔘 Kanuni dönemi başlarında ise nakış sanatında Kıncı Mahmut Usta ismi öne çıkar. Levni'nin, minyatüre getirdiği yeni üslup ise Türk nakış sanatının dönüm noktası olur. ↪ Levni 17. yüzyılda durağan olan minyatür sanatına renk, perspektif, betimleme anlayışı ve natüralist öğelerle yenilikler getirir. 🔘 Osmanlı hükümdarları doğuya yaptıkları sefer dönüşlerinde önemli nakkaşları İstanbul'a getirir. Yavuz Sultan Selim, İran seferinden dönerken Alaaddin Mehmed, Mansur Bey, Şeyh Kâmil, Ali Bey Abdülhalik ile birlikte altı nakkaşı Istanbul'a getirir. 🔘 Nakış sanatına değer veren Kanuni Sultan Süleyman, İran'dan getirilen Nakkaş Şahkulu'na bir atölye tesis eder. Bu sayede İran'da doğan ve büyüyen nakış sanatı, günümüze çok değerli eserler bırakır. Anadolu'nun geleneksel giysileri Nakış sanatının gelişimi 🔘 16. yüzyılda ana renkler kullanılır, ara renkler görülmez. Beyaz ve kırmızı renkleri görülse de pembe yoktur. Dokuma yapmanın zor olması ve imkanların kısıtlı olmasından dolayı nakışta, dokuma taklit edilir. ↪ Dokumada yapılan hata düzeltilemez. Dokuma tezgahına ihtiyaç vardır. Nakış daha masrafsız olması dolayısıyla tercih edilir ve nakkaşlar sayıca fazladır. 🔘 17. yüzyılda ise farklı, karışık desenler uygulanır, ara renkler kullanılmaya başlanır. Karanfil, lale, sümbül ve gül motifi sıklıkla denenir. 🔘 Desen içinden farklı bir desen çıkar. Karanfilin içine lale deseni işlenir. Nakış matematiksel oran gerektirir. 1-2-1 veya 3-2-3 gibi bir şeklinde yapılır. Nakışlı yerin ön yüzü ile arka yüzünün aynı olması zordur. Makrame nedir? 16. ve 17. yüzyıllarda uygulanan, püskülsüz, saçaksız, iki ucuna nakış yapılan, önce mendil sonra baş örtüsü, sonra sofra dolaması olarak çeyize konan bir parçadır. İstanbul tarihinde iz bırakmış 10 motif 🔘 18. yüzyılda metal iplik kullanılmaya başlandı ve nakışa mimari detay girdi. (Görkemli binalar, bahçeler...) Nakış dokumadan ayrılır. Çin iğnesi tarzı doğar. Suzeni zincir işi de bu sırada nakış türleri arasına girer. 🔘 Yazma (batik) yayılır. Su kenarlarında yapılan 'Kandilli' ve 'Elmalı' yazmaları meşhurdur. Yazma kumaşın kenarlarına işleme ve makreme de yapılır. Genelde kare biçimli küçük el havluları saçaklı ve emici kumaştan yapılır. Bu havlulara peşkir adı verilir. Çoğunlukla hediye verilen, keten işleme, püsküllü veya püskülsüz peçete Osmanlı nakış işidir. ↪ Makreme, araç kullanmadan elle yapılan ve birbiri arasından geçirilen ipliklerin oluşturduğu bir sanattır. İki şeyi birbirine bağlama amacıyla ortaya çıkar. 🔘 Kadın ve erkekler tarafından şalvara kemer veya cep olarak kullanılan uçkurun yapımında ise farklı kumaşlar kullanılır, bu detaylar ince uzun ve iki ucu nakışlıdır. İlk önce örtü daha sonra başörtüsü olarak kullanılan çevre genellikle karedir ve etrafı nakışlıdır. Ortasındaki yuvarlak veya kare daire ile bohçadan ayrılan kavuk örtüsü, toplumun ileri gelen eşrafında bulunur ve ağır nakışlıdır. ↪ Saray erkanında, paşa evlerinde bulunan kavuk ötüsü evde kullanılırdı. Tanzimattan sonra kavuk kullanılmamaya başlandı. İslam mimarisi nedir? 🔘 Balkanlara ait nakış manyaluka keçe ve çuha seccadelerin üzerine yapılır. Dival işi, atlas (saten) ve kadife, nadiren de çuha üzerine metal iplik ile yapılır. ↪ Keçe ve çuha Selanik'ten gelirdi. Ülkenin sert iklimli bölgelerinde namaz kılarken üşümemek için kullanılan keçe veya çuha kumaş üzerine uygulanıyordu. 🔘 Çift sarma denen nakış tekniğinde motif, bombeli hale gelene kadar 4-5 defa pamuk iplik ile işlendikten sonra üzerine klaptan geçirilirdi. 🔘 Yorgan yüzleri, yastık yüzleri ve sedir eteği mutlaka nakışlı olurdu. Yastıklar genelde sedir yastıklarıdır. Sultan Abdülmecid'in alameti güneşti, yorgan yüzüne de motif olarak güneş işlenirdi. ↪ Makrame, 16. ve 17. yüzyıllarda uygulanan, püskülsüz, saçaksız, iki ucuna nakış yapılan, önce mendil sonra baş örtüsü, sonra sofra dolaması olarak çeyize konan bir parçadır. Osmanlı'nın Avrupa'yı kıskandıran çiçek sevgisi 🔘 Çatma denen el dokuması kadife çok ünlüydü. Üzerine bazen nakış da yapılırdı. Venedikliler hem çatmayı hem de Osmanlı motiflerini çok beğenirlerdi. Aynanın gece ters çevrilmesi adeti sanatın yeni bir icra alanını doğurmuştu. Ayna gece nakışlı ayna örtüsü ile kapatılırdı. 🔘 O zamanlar bohça bir hediye paketi çeşidiydi. Bohça kumaşı nakışlı olurdu. Günümüzde nişan bohçası bu adetin devamıdır. Lahor'da dokunan kaşmir, desenli şalların üzerine işleme yapılırdı. 🔘 Bursa işlemesinde, altın iplik ile birbirinin içinden geçirilerek yapılırdı. Kahve örtüsü de üzerine nakış yapılan bir başka eşya idi. Kordone işleme tekniğinde de altın iplikle yapılan nakış gibi üst üste geçme tekniği uygulanırdı. Sanatın hayata yansıması: Ebru, puşide ve şile bezi nasıl yapılır? 🔘 Osmanlı'da sanat düzenli ve ihtimamlı şekilde icra edilirdi. Sarayın tezhiphanesi yeni motifler, yeni tasarımlar ürettikçe çinicilere, halıcılara, nakışçılara, mücevheratçılara iletirdi. 🔘 Günümüzde nakış sanatı farklı desenler, renkler, kumaşlar üzerinde hala devam etmektedir. Çeşitli kullanım alanları olan nakış sanatının eğitimi de verilmektedir. Geçmişten günümüze aktarılan 7 zanaat

Osmanlı'da Nakış Sanatı

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

İzimler ve çözümler

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

Bir sualim var sana ey dervişler ecesi

Osmanlı’da kadın öğretmen yetiştiren kurum: Darülmuallimat

Öğretmenler gününe özel 7 film

Arama

Osmanlı'da Nakış Sanatı