Arama
Osmanlı'nın salgın hastalıklarla mücadele için kurduğu hayır eseri: Gureba Hastanesi
Gureba Hastanesi, Bezmiâlem Sultan'ın bulaşıcı hastalıklarla mücadele edilmesi için yaptırdığı ve asırlardır hizmetine devam eden hayır eseriydi. Bütün masrafları Valide Sultan tarafından karşılanan hastanede yoksul ve garip Müslümanlar ücretsiz tedavi edilirdi. Peki burada hangi hastalıklarla mücadele edildi? Hastanenin misyonu neydi? Gelin, yoksul halkın umudu Gureba Hastanesi'ne yakından bakalım.
📌 Eğer gelen kişi vebalı ise o hastaların olduğu koğuşa, başka bir bulaşıcı hastalığı varsa bulaşıcı hastalık koğuşuna yönlendirilirdi. Bu sayede hastalıkların bulaşılma riski azalıyordu.
📌Karasu nedeniyle gözleri görmeyenler, daimi sağırlık, kötürüm, yatalak, abdâl, mecnûn ve miskin (cüzam) hastalığı bulunanlar ile çaresiz hastalıklara yakalanmışlar hastaneye kabul edilmezdi.
📌 Hastaneye gelen ziyaretçiler için de belli kurallar vardı. Erkek ziyaretçiler salı ve cuma günleri, Müslüman kadınlar yalnız pazar günleri öğleden ikindi zamanına kadar hastaneye girebilirdi.
📌 Ziyaret süresi normal koğuşlarda yarım saat, bulaşıcı hastalıklar koğuşlarında 10 dakikaydı. Bulaşıcı hastalıklar koğuşuna gireler dezenfekte edilmeden bırakılmazdı.
Açıldığı günden beri hastanede yatan hastaların ilaçları ücretsiz olarak verilirdi.
📌 Hastane, ilk açıldığı dönemde İstanbul'da çiçek salgını vardı. Henüz resmi açılışı yapılmadan çiçek aşısı merkezi hizmeti verdi. Böylelikle Üsküdar, Beyazıt, Eyüp ve Bezmiâlem Valide Sultan Gureba Hastanesi'ndeki dört aşı merkezinde 2.500 çocuk aşılandı.
📌Ayrıca 1849 yılına kadar süren kolera salgınında sokaklardan toplanan koleralılar, Gureba Hastanesi'ne yatırıldı.
📌 Hastanede, Müslüman ve erkek olmak kaydıyla sadece muhtaç ve kimsesiz "garipler" parasız tedavi görüyordu. Vâlide Sultan, hastanenin varlığının korunması ve hizmetin en iyi şekilde yürütülmesi için buraya zengin gelirli birçok vakıf bağışlamıştı.
📌 Hastanenin arkasında fidan dikilen bahçesi ve ön kısmında büyük bir hamamı ve 9 dükkânı vardı.
📌İdare-i Dahiliye Nizamnamesi'ne göre hastalara verilen yemeği tabipler belirlerdi. Bu kimselere, "yağlı tayın" veya "yavan tayın" listelerinden birine yazılırdı.
📌 Hastalıklarına göre bütün, yarım veya çeyrek tayın verilir, aşırı uygunsuzluğu olanlar birkaç gün aç bırakılırdı. Ayrıca hastalıklarının durumuna göre derecelendirilirlerdi.
Birinci derecede bulunan hastalara; sade suya çorba, sabah akşam 10'ar dirhem (günde 20 dirhem) pirinç.
İkinci derecedeki hastalara, sabah akşam 13.5 dirhemden et sulu çorba, tabip tabelasına yazarsa günde 30 dirhem et, 33 dirhem has ekmek.
Üçüncü derecedeki hastalara yarım tayın: Günde 27 dirhem çorbalık pirinç, 50 dirhem et, 6.5 dirhem soğan, 100 dirhem has ekmek. Tabip bu hastaların tabelasına külbastı yazarsa 50 dirhem etten külbastı pişirilip verilirdi.
Bütün tayın; 100 dirhem et, yarım kıyye has ekmek, 27 dirhem çorbalık pirinç, 6.5 dirhem tuz, 6.5 dirhem soğan, çorba için 2.5 dirhem sade yağ verilirdi.
Hastane açıldığında önünde bir kârgir hamam, cami, müştemilatı ve dokuz dükkân ve üç masura akar tatlı suyu vardı. Câmiin arkasındaki bahçede ağaç dikiliydi.
📌 Bezmiâlem Valide Sultan, hastanenin yanına bir cami ve çeşme yapılmasını istemişti. Cami, hastanedeki hastalar, ziyaretçiler ve çalışanların ibadetlerini eda edebilmesi için inşa edildi. Bundan dolayı da hastanenin içinden bir merdivenle camiye çıkılıyordu.
Hastanede vefat edenlerin cenazeleri buradan kaldırılır, iyileşip taburcu olanlar ise toplu olarak camiye gidip dua ederdi. Sonrasında kendilerine yol için para verilerek evlerine gönderilirdi.
📌 Bezmiâlem Valide Sultan, hastanenin vakfiyesinde, bu camiye büyük sultanlar tarafından yapılan camilerinde olduğu gibi bir Cuma vâizi ta'yin olunmasını şart koştu.
Cuma vaizi, her Cuma günü namazdan sonra cemaate vaaz ve nasihatte bulunurdu.
📌 Camide gece gündüz nöbetleşe durmak üzere iki imam olması şartı da vardır. İmâmın görevleri şunlardı: Yâsîn, Fetih, Mülk, Nebe' surelerini okuyup ilaveten cüz-hânlık (cüz okuyuculuğu) yapacaklardı. Nöbetleri sırasında vefat edeceği belli olan hastanın yanında oturup istiğfârı ve kelime-i şehâdeti hatırlatacaklardı.
📌Hastane, günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlı "Bezmiâlem Valide Sultan Vakıf Gureba Eğitim ve Araştırma Hastanesi" ismiyle sağlık hizmeti vermeye devam eder.
(x) Kaynak: Bezmiâlem Valide Sultan ve Gureba Hastanesi Vakfiyesi, Kenan Göçer
Gureba Hastanesi'nden Bezmialem Vakıf Üniversitesi'ne, Prof. Dr. Nuran Yıldırım