Arama
Ekrem Kızıltaş: Sezai Karakoç Üretmen Han'ın merdivenlerini arşınlardı
Ülkemiz son elli sene içerisinde ciddi bir değişim ve gelişim döneminden geçti. Bilhassa teknolojide yaşanan bu durum gazetecilik, yayıncılık ve kitapçılık konularında kendini gösterdi. Ekrem Kızıltaş yaklaşık 50 yıllık gazetecilik, yazarlık ve yayıncılık hayatında gördüklerini anlattı. Şöyle diyor Kızıltaş: MTTB konferanslarında büyük isimler "karşımda gelecekte Türkiye'yi yöneten kadroları görüyorum" derlerdi.
Ekrem Kızıltaş:
1980 öncesi sadece Tercüman gitmişti. 1980 sonrası işte önce Hürriyet ardından Milliyet daha sonra diğer gazeteler yavaş yavaş artık işler büyüdüğü, geliştiği, devasa matbaalar, devasa rotatifler gerektiği için -Cağaloğlu daha çok ufak tipte makinelerin iş görebildiği yerlere sahipti- dağıldı. 1980 sonrası Cağaloğlu büyüsünü, cazibesi dönemler içerisinde kaybetmeye başladı. Bugün itibariyle gittiğinizde sadece nostalji, sadece hatıralar var. Şurada şu vardı, burada bu vardı. Hürriyet'in eski binası buradaydı. Milliyet Nuruosmaniye'ye giderken uğraşmaya giderken şuradaydı, daha önce burada Son Havadis vardı. Şeref Efendi Sokak'ta şu vardı ya da Çatalçeşme Sokak'ta şu vardı, işte rahmetli Üstad buralardaydı, Sezai Bey Üretmen Han'ın merdivenlerini arşınlardı, rahmetli Şevket Eygi gibi hepsini rahmetle anacağımız insanlarla alakalı ağırlıklı olarak hatıralar kaldı.
Çünkü önce gazeteler sonra kaçınılmaz olarak yine biraz büyüme ve gelişme ile bazıları hala orada kalsa da yayınevleri Cağaloğlu dışına, çeşitli yerlere taşınmaya başladı. Daha büyük matbaalar kuruldu. İşletmeler büyüdüğü için daha büyük yapılar falan derken yayınevleri de oradan dışarı çıktı.
Bunun bir başka tarafı da şu: 1960'larda ve 1970'lerde Anadolu'dan kitap alacak insanlar gelir, kitabı bizzat görür hatta belki sayfa sayfa bakar, kontrol eder ve doğrudan yayıncıyla konuşarak oradan alırdı. Ambarlar vasıtasıyla gönderilirdi. 1980 sonrası yayıncılık ve dağıtımda kişilerin yerine giderek, illere giderek pazarlama yapma alışkanlıkları başladı. Belki kamyona binip giderdi birisi. Yanında numune götürürdü. Arabayla ya da kamyona binip doğrudan kitabı verebilecek hale gelen dağıtım şirketleri doldu. Tabii bu 1990 sonrası başka bir hale evrildi. Yazılı medyanın her halükarda baş belası internet devreye girdikçe, iletişim arttıkça, bilgi göndermek kolaylaştıkça artık Anadolu'dan -gerçi bu arada kitap okuma oranları, gazete okuma oranları da azaldı o ayrı bir meseledir- bunları alacak insanlar internet üzerinden "Evet şu kitaptan bana şu kadar gönder" demeye başladı. Kargo şirketleri geliştiği, iletişim çok kolaylaştığı için şartlar değişti. 1970'lerde bir telefona sahip olmak oldukça önemli bir meseleydi. Analog telefon için PTT'ye gider, müracaat ederdiniz. 1970'li yıllarda, bazı hallerde hızlı bir telefona sahip olmak için belki bir daire parası ödemek durumunda kalabilirdiniz.
https://www.instagram.com/p/CumtoLJOhAX/?img_index=1
Bekir Salih Yaman:
Gidip başvuruyorsunuz ama telefon hemen gelmiyor değil mi?
Ekrem Kızıltaş:
Hayır, hayır bu ancak 1990'lardan sonra rahmetli Özal'ın Türkiye'yi belki elektronik eşya açısından ya da elektronik açısından geliştirmesi sonrasında analog santrallerin dijitale çevrilmesi -analogda doğru da telefon alacaksanız size gelen bir kablo söz konusudur ama dijital dediğimizde aynı kablodan belki işte yüzlerce insan rahat aktarılabilir- bu anlamda haberleşme, iletişim değişti. İletişim telefonlarla çok kolay. Eskiden işte bir yeri arayacaksanız ve şanslı bir insansanız, telefonunuz varsa bile eninde sonunda yazdırır, beklerdiniz. Ben işte Ankara'yı çevireyim, bu 1980'lerin sonu 1990'lardan sonra sahip olduğumuz bir lükstür. 1970'li yıllar, işte Talebe Yurdu'ndayım memleketi aramam gerekiyor. PTT'ye gidersiniz, yurt numarasını da verirsiniz ki PTT size - Acele, yıldırım diye arama yolları vardı. Acele arıyorsanız arama belki o gün içinde gelir, yıldırım o gün içerisinde akşam saatlerine doğru gelir.- haber versin. Şimdi insanlara biraz tuhaf gelebilir ama o zaman hakikaten iletişim son derece zordu. PTT'nin posta servisi en azından çalışırdı. Ama eninde sonunda o günkü ulaşım imkânlarını düşünürseniz yani işte ben Orduluyum. Ordu, İstanbul'dan akşam arabaya bindiğinizde ertesi gün öğle saatlerinde varırdınız, 17-18 saat sürerdi. Şu anda herhalde otobüsler bile neredeyse 12-13 saatte gidebiliyor. İşte yollar, otobanlar açıldı. Birçok şey rahatladı. O dönemin şartlarında, 1970'lerin bugün bize nostalji olarak gereken havasının şartlarında belki en mükemmel noktaydı. Ama iletişim, ulaşım ve başka imkânlar gelişti. Belki insanlar birbirlerini tanıdılar, bildiler. Dolayısıyla doğrudan birinin gidip kitapçıyı görmesi ya da kitapçının gelip doğrudan yayıncıyı görmesi yerine aradaki kurulan ilişkilerle telefon üzerinden daha sonra internet üzerinden ilişkiler sürmeye başladı. Dolayısıyla Cağaloğlu Türkiye ile beraber ciddi şekilde değişti. Bu değişimin bugünkü uzantısı işte hangi sokağa girerseniz kafeler, turistik eşya satan yerler bazı yerlerde de otele falan dönüşmüş binalar gibi bir Cağaloğlu var. Ama eninde sonunda Allah'tan yapı aşağı yukarı aynı… Evet, şu bina filandı, bir yayınevi buradaydı diyorsunuz. Filan ile burada görüşmüştük diyebiliyorsunuz.
Bekir Salih Yaman:
Dergicilik, gazetecilik, sahife sekreterliği, istihbarat şefliği, yazı işleri müdürlüğü, genel yayın yönetmenliği... Mesleğin tüm birimlerinde çalışmış biri olarak kâğıtla ünsiyet kurmak, dijital yayınlar ve mesleğin gidişatı hakkında neler düşünüyorsunuz.
Ekrem Kızıltaş:
Şimdi "her nimetin bir külfeti vardır" derler. Bir yönüyle nimet, son derece hızlandı son derece kolaylaştı. Düşünün İşte, o yıllarda ben herhalde 1980'leri hatırlıyorum. Diyelim ki Erzurum'da olmuş bir olayla ilgili Ajans normal fotoğraf servisi yapmamış. Siz eğer özel bir fotoğraf istiyorsanız bir servet ödemeniz gerekirdi, tek bir fotoğraf için… Şu anda hiçbir problem yok. Yüzlerce fotoğrafı eğer tanıdığınız birisi varsa hemen telefonu çevirip o yüzlerce fotoğrafı size aktarabiliyor. O dönemde 1990'larda bile böyle bir imkân yoktu. Hatta ben mesela zannediyorum Milli Gazete'de dijital fotoğraf makinesini -bugün son derece yaygın- dijital fotoğraf makinesini yanlış hatırlamıyorsam 1994 seçimlerinde biraz da meraklı olduğum için ilk defa ben kullanmıştım.
Ekrem Kızıltaş:
Seçim dönemiydi ve miting vardı. Haberler ertesi gün taze fotoğraflar kullandığımda birçok insan şaşırmıştı. Anadolu Ajansı "Bir dakika ya, Allah Allah! Sen bizden tele fotoğraf almadın bu nereden geldi?" demişti. İşte o ara aslında basitleştirilmiş dijital fotoğraf makinesiyle başlangıç olmuştu. Tabii bunun nimet oluşu, hızlanması, çoğalması, yoğunlaşmasının getirdiği bir de külfet tarafı var. Biz ağırlıklı olarak internet medyacılığında bile sıkıntılar varken sosyal medya denilen bir olguyla karşı karşıyayız. Sosyal medya dediğimiz şey adeta bir orman. Yani güvensizliklerle dolu bir orman, sürekli bir sürü habere bir sürü bilgiye maruz kalıyorsunuz. Bunların hangisi doğru, hangisi yanlış ayırt etmekte ciddi güçlük çekiyorsunuz. Daha da kötüsü sosyal medyayı çeşitli amaçları için kullanmaya çalışan çevreler biraz da ana akım medya üzerinden buldukları desteklerle sosyal medya üzerinden bir yalanı pazarlayıp işte ana akım medyayla ona destek vererek siz olayın doğrusunu açıklayana kadar genellikle bayağı mesafe alabiliyorlar.
Burada medyanın iki temel problemi var. Bir, medya genellikle olumsuzluklardan beslenen bir sektör. Ne demek bu? Meşhur laftır -gazetecilerin ilk öğrendiği kurallardan birisi- bir köpeğin bir adamı ısırması haber değildir ama bir adam bir köpeği ısırırsa haberdir. Bu da genellikle her şey düzgünse, her şey olumlu gidiyorsa bunun haber olacak bir tarafı yoktur. Arada olumsuz bir şeyler varsa ya da biz bu olumlu şeylerin içerisinden olumsuz bir takım yorumlar çıkarabilirsek İşte o haberdir anlayışı medyanın genel olumsuzluktan beslenme taraflarından biri. Öbür tarafı da insanların genellikle -bu da zannediyorum dünya genelinde sadece Türkiye'de değildir- dünya genelinde yapılan araştırmalarla ortaya konan bir şey: Yalanın dolaşım hızı doğruya nazaran, gerçeğe nazaran yedi kat daha fazla. Tuhaf bir şekilde insanlar doğrudan daha çok yalana sanki ilgi gösteriyor, yalanın yayılması dolayısıyla daha fazla olabiliyor.
Ekrem Kızıltaş:
Bu da karşımıza ciddi bir problem olarak çıkıyor. Eninde sonunda yalan bilgi, "işte doğrusunu öğrenirim geçer gider" diyemiyorsunuz. Şu anda Türkiye geneline baktığınızda birçok insanın oluşturulan algılarla edindikleri yalan bilgileri hala taşıdıklarını, hala bunları tekrarladıklarını görebiliyorsunuz. Belki biraz işin siyasi tarafı ama geçenlerde sosyal medyadan bir kısa video seyrettim. Sokakta birine soruyorlar mevcut İBB Başkanı sizce nasıl? Diye. "Çok başarılı" diyor. Peki diyor röportajı yapan. "Bana üç önemli hizmetini aktarabilir misiniz? Adam söylüyor, "Avrasya'yı yaptı, Marmaray'ı yaptı ve İstanbul Havalimanı'nı yaptı" Bir dakika, yani kendisiyle sokakta röportaj yapılan birisi, İstanbul'da yaşayan birisi, İBB Başkanı'nın başarılarını aktarmaya çalışan bir isim Avrasya, Marmaray ve İstanbul Havalimanı diyor. Aslında baktığınızda bizzat belki o kişinin zihniyetinin engellemeye çalıştığı ve buna rağmen yapılmış hizmetleri birisi rahatlıkla ona mal edebiliyor. Bu dolaştığında büyük ihtimalle bunu gördüğünde bıyık altından gülen "Hadi canım sen de" diyenler mutlaka var. Ama eninde sonunda böyle şeylere inanabilen insanlar da var. Yine burada başka bir şey daha var. Yani aynı benzer röportaj serisinde başkasına sorulduğunda, "Çok şeyler yaptı, çok büyük hizmetleri var Ankara içinde bu geçerli sayabilir misiniz?" dediğinizde biraz adalet ve hakkaniyet sahibi birisi ise bir şey sayamamakla karşı karşıya kalıyor.