Arama
Süleymaniye Camii’nin hatları
Dünyanın en büyük mimarı sayılan ve günümüzde dahi birçok konuda dehasına hayran bırakan Mimar Sinan, Kanuni Sultan Süleyman'ın hüküm sürdüğü devirde muhteşem bir esere imzasını attı. "Bir vakt-i şerif ve bir saat-i saîd-ü latifde ol camî-i münîfe temel vuruldu" diyerek işe başlayan ve bu muhteşem eseri yedi yılda tamamlayan Sinan, caminin içini de dışı gibi ihtişamlı kıldı. Mimar Sinan'ın "Kalfalık eserim" dediği 5 asırlık Süleymaniye'nin inceliklerle dolu hat yazılarını sizlerle buluşturuyoruz.
ANA KUBBE YAZISI
Caminin ana kubbenin ortasında Fâtır suresinin 41'inci ayeti celi sülüs ile yazılıdır. Zemin rengi petrol mavisi; hatlar ise altın varaktır. Daire şeklindeki kompozisyonun orta kısmında dikey harflerin uzatılmasıyla meydana getirilmiş zengin bir geometrik örgü yer alır.
"Şüphesiz Allah, koyduğu düzenden sapmamaları için gökleri ve yeri tutmaktadır. Şayet sapacak olsalar artık O'ndan başka hiç kimse onları tutamaz. Şüphesiz O halîmdir, çok bağışlayıcıdır" anlamına gelen ayetin okunuşu "İnnallahe yümsikü'semavati ve'l ard en tezula ve lein zaleta in emsekuma min ehadin ba'dihi innehu kane halimen gafura" şeklindedir.
Kubbe yazısı 8 metre çapındadır ve iç içe iki daireden meydana gelen kubbe kompozisyonu, yazı dışındaki 2,25 metrelik dairevi bir alana yazılıdır. Yazının iç kısmında dikey harflerin uzatılmasından meydana gelen örgülü kompozisyonun çapı ise 3,5 metredir.
ANAKAPI CAMİ İNŞA GÜNEY KİTABESİ
İstanbul'daki diğer selatin camilerin inşa kitabelerinde olduğu gibi, Süleymaniye Camii'nin inşa kitabesi de üç bölümden oluşur.
İnşa kitabesi, cümle kapısının sağ, sol ve üstünde yer alan yazılardan meydana gelir. Kitabe metni, sağ ve sol kitabelerde dikey, kapı üstü kitabesinde ise, yatay dikdörtgen içine yazılıdır. Mermer zemin üzerine kabartma olarak celi sülüsün zemini koyu renk lacivert ile boyanmış ve yazılar altın varakla kaplanmıştır.
Kitabenin metni, devrin Şeyhülislamı Ebussuud Efendi tarafından hazırlanmıştır. Orijinal metin Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde Veliyüddin Efendi bölümü 1552 numarada kayıtlı yazma mecmuanın yedinci sayfasındadır. Kitabeye yazılmış metin 60 kelime kadar kısaltılarak aktarılmıştır.
Girişin sağ tarafında yerden 430 santim yükseklikte 115 x 295 santimlik ölçü içinde altı satır olarak yazılan celi sülüs yazının metni şöyledir:
"Tekarrebe ila rabbi'l-azameti ve'l-ceberuti ve hallaki alemi'l-mülki ve 'l-meleketi abdühu'l-muktediru bi'l-kudreti'r-rabbaniyeti ve halifetühü'l-azizu bi'l-izzeti's-subbaniyyeti el-kaimu bi-emri'l-kitabi'l- meknuni ve icrai ahkamihi fi eknafi'r-rabi'i'l-meskuni fatihu biladi-l-meşariki ve'l-megaribi va'llahu bi-nasrihi'l-azizi hatedühü el-galibu maliku memaliki'l-alem zıllıllahi ala kaffeti'l-ümemi sultanu selatini'l-arabı ve'l-acem."
Günümüz Türkçesiyle yazılışı ise şu şekilde:
"Rabbani güçle kuvvet sahibi olup, ilahi üstünlükle O'nun yüce halifesi olan, ilahi korumayla muhafaza edilen Kitab'ın emrini yerine getirerek yeryüzünün dört bir tarafında yaşayan insanlar üzerinde o Kitab'ın hükümlerini uygulayan, Allah'ın üstün yardımıyla doğuda ve batıda ülkeler fetheden kul, büyüklük ve yücelik sahibine, görünen ve görünmeyen bütün varlığın yaratıcısına yaklaştı. Allah dünya hükümdarlarının hükümdarı, Arap ve Acem şahlarının şahı, güçlü iktidar sahibi bu kulun hâkimiyetini bütün milletlerin üzerine yaysın."
ANAKAPI CAMİ İNŞA KUZEY KİTABESİ
"La-zaler silsiletü saltantihi ila intihai mütesselsileti silsileti'd-devran ve ervahu eslafihi mütenezziheran fi ravzati'r-riyazati enşe'e haze'l-cami'a'r-refi'al- bünyane'l bedayi'a'l-meyyale's-şahikıyyete'l-abkara menen li'n-nasi fi ibadeti'l-meliki'l ma'budi mine'l-akifine ve'l-kaimine ve'r-raki's-sucudi ve kaneti'l-bidayetü fi evahiri cumadi'l-ula li-sene seb'a ve hamsin ve tis'amie ve n-nihayetü fi evahiri zi'l-hicceti'l- haramı es-sene erba'a ve sittin ve tis'a mie. Ketebehu Hasan b.Ahmet el Karahisari."
Günümüz Türkçesiyle yazılışı ise şu şekilde:
"Onun iktidarı, dünya son bulana kadar devam edecek; atalarımızın ruhu en güzel cennetlerde gezip dolaşacaktır. O kul, bu binası yüksek, benzersiz ve üstün deha eseri muhteşem camiyi, ilahların ilahına kulluk etmeleri için, orada ibadet amacıyla kalan, kıyama duran, rükû eden ve secdeye varan insanlar için inşa edip bağışlamıştır. Caminin yapımına bin beş yüz elli yılı, Mayıs ayının sonlarında başlanmış, bin beş yüz elli yedi yılı Eylül ayının sonlarında tamamlanmıştır. Ahmet el-Karahisari'nin oğlu Hasan yazdı."
ANAKAPI CAMİ İNŞA ORTA KİTABESİ
Orta kısımda yer alan 105 x 320 santim ölçülerindeki bu kitabede, Osman Gazi'den Kanuni'ye kadar Osmanlı padişahlarının isimleri bir silsile halinde yazılıdır.
İki satır olarak tertip edilen kitabe metninde dikey harfler o kadar ustalıkla dizilmiştir ki, tarih içerisinde Osmanlı hanedanı bir merasim yürüyüşü yapıyor gibidir. Kompozisyon çok başarılıdır.
Hareketlere ve tezyini işaretlere yer kalmamıştır. Yazı sağ ve soldaki inşa kitabesinin dizilişinden daha etkileyicidir. Burada isimler arasında "'Bin es-sultan" ifadesinin tekrarının rolü büyüktür. Bu kitabe celi sülüs yazının 16'ıncı asırdaki seviyesini gösteren örneklerin en güzelidir.
"'Naşirü'l-kavanine's sultaniye aşirü'l-havakinü'l-osmaniye es-sultan ibnü's-sultan es sultan es-Sultan Süleyman Han bin es-Sultan Selim bin es-Sultan Beyazıt."
Günümüz Türkçesiyle yazılışı ise şu şöyledir:
"Saltanat kanunlarının yayıcısı, Osmanlı hakanlarının onuncusu, Sultan oğlu sultan, Sultan Süleyman Han oğlu Sultan Selim oğlu Sultan Beyazıt oğlu Sultan Mehmet oğlu Sultan Murat oğlu Sultan Mehmet oğlu Sultan Beyazıt oğlu Sultan Murat oğlu Sultan Orhan oğlu Sultan Osman."
CAMİ LEVHASI: ALİ RADYA'LLAHÜ ANH
Avlu yönündeki kuzey fil payesinin üst kısmında yer alan dairesel madalyonda koyu yeşil zeminli satıh üzerine altın varak ve kalem işi tekniği ile celi sülüs hatlı "Ali Radiya'llahü anh" yazılıdır.
Hattın etrafında dairesel ahşap profilli bir çerçeve yer alır. Bu dairesel madalyonun ebadı 240 santimdir. Cami 1869 tarihinde mimar Fosatti tarafından yenilendiği sırada, yazı takımları hattat Abdülfettah Efendi tarafından yeniden yazıldı.
Abdülfettah Efendi eskinin istiflerine sadık kaldı. 2011'de yapılan son yenileme ile yazı zeminleri sağlamlaştırıldı.