Arama
Tarihe karışan iki İstanbul sarayı
"Osmanlı sarayı" denildiğinde, her birimizin aklına ilk gelen yapı hiç şüphesiz Topkapı Sarayı'dır. Osmanlı imparatorluk saraylarından Bursa ve Edirne sarayları tamamen yok olmuş; öte yandan eyalet sarayları arasında sayılan Dimetoka, Yenişehir, Saraybosna, Manisa ve Amasya saraylarının akıbeti de onları izlemiştir. Peki, İstanbul'da iki Osmanlı sarayının, tarihin tozlu sayfaları arasına karıştığını ve günümüze hiçbir izin kalmadığını biliyor muydunuz?
17'inci yüzyıl seyyahı Evliya Çelebi sarayın dört köşeli, 12 bin arşın uzunluğunda bir sur ile çevrili olduğunu belirtir. Evliya Çelebi, saray çevresinde Lala Mustafa Paşa, Piri Mehmet Paşa ve Esma Sultan saraylarının bulunduğundan da bahseder.
Tarihte ilk defa 1584 tarihli Hünernâme yazmasında yer alan minyatürde rastladığımız Üsküdar Sarayı'nın, 1555 yılında yapıldığı söylenir. Ancak bu yapılar topluluğunun daha eski bir tarihe ait olduğu tahmin ediliyor.
Üsküdar Sarayı'nın yapılar topluluğu olarak görüldüğü ilk çizili belge 1581 tarihli Lokman bin Hüseyin tarafından yapılan Şehinşehnâme adlı minyatür albümündeki İstanbul planıdır. Bu planda biri sivri külahlı olarak çizilen beş yapı Üsküdar Sarayı'nın önemini vurgular.
Öte yandan Mimar Sinan, Tezkiretü'l-ebniye'de bina olunan sarayları sayarken Sarây-ı Atîk, Sarây-ı Cedîd-i Hümâyun'dan sonra üçüncü sırada Üsküdar Sarayı'nı sayar.
17'inci yüzyıldan sonra önemini yavaş yavaş kaybeden bu saray, 1794 yılında III. Selim tarafından yıktırıldı. Binaya ait parçalar kısmen Topkapı Sarayı'na nakledildi, kısmen de Selimiye Kışlası'nın yapımında kullanıldı.
Günümüzde iskân katları altında kalan her iki sarayda da ne yazık ki araştırma yapma umudu yoktur. Ancak yazılı ve çizili belgelerle gelecekte Eski Saray ve Üsküdar Sarayı konusunda daha çok bilgi sahibi olmamız mümkün olabilir.
Üsküdar Sarayı'nın yakınında Kavak adını taşıyan bir gümrük iskelesinin kurulması ile bu muhteşem yapı Kavak Sarayı ismi ile de anılmıştır.