Arama
Topkapı’nın esrarlı koleksiyonu: Tılsımlı Gömlekler
Geçmişten günümüze pek çok topluluğa, millete ve kültüre ev sahipliği yapan Anadolu, şüphesiz kendi sanat ve kültür ögelerini sembolleştirdi. Bu topraklarda altı asır hüküm süren Osmanlılar'da kendi değer ve kültürlerini çeşitli ifadelerle hayata tatbik ettiler. Bu sembolik eserlerden en ilginci ise padişahları çeşitli musibetlerden koruduğuna inanılan "Tılsımlı Gömlek"lerdir. Topkapı Sarayı'nda korunan ve hala sırrına vakıf olunamayan bu esrarengiz gömlekleri sizler için araştırdık.
💠 Topkapı Sarayı'nda yer alan bu gömleklerin yanında takılabilen boyunluk, yakalık ve kepler de olup ipek veya atlas kumaştan yapılan hanedan kıyafetlerinin aksine basit pamuk kumaşlardan üretildi. Üzerinde çeşitli ayet, dua, sure, sembol ve figür olan "Tılsımlı Gömlekler" sıradan kıyafetler gibi hemen üretime girmez ve kolayca da üretimi bitmez. Yapımı 3-4 yıl süren bu gömlekler belli tarihlerde üretime geçtiler. Bunun için sarayda görevlendirilmiş müneccimbaşıları bulunurdu.
💠 Felekname, ebced, astronomi gibi çeşitli ilimlere kafa yoran Osmanlı alimleri, bu gömlekleri işlemede de bu ilimlerden faydalandılar. Manevi güce inanan padişahlar kendileri için yaptırdıkları bu gömlekleri müneccimbaşının belirlediği bir zamanlarda giyerlerdi. Üretilen bu gömlekler kişiye özel olup başkası giyildiğinde ona etki etmiyordu. Çünkü gömleği giyecek padişahın yıldız haritası ve fıtri özellikleri baz alınarak "Tılsımlı Gömlek" üretiliyordu.
💠 Osmanlı'nın son zamanlarında daha da yaygınlaşan "Tılsımlı Gömlekler", sadece padişahlara has olmaktan çıkıp kadın ve çocuklar için de yapılmaya başlandı.
💠 Şüphesiz üzerindeki şifre ve sembollerle sahibine dair çok şey anlatan ve saklayan "Tılsımlı Gömlekler", hassas olup her zaman giyilmezdi. Genellikle padişahlar savaşlara gideceği zaman başarı kazanmak veya hastalandığında şifa bulmak veyahut sıhhat kazanmak için giyilirdi.
"TILSIMLI GÖMLEKLER"İN ÜRETİMİ
💠 Topkapı Saray Koleksiyonu'nda yer alan 90 adet "Tılsımlı Gömlek"in padişahlara ait olduğu tespit edilirken geride kalan diğer gömleklerin de yüksek rütbeli saray çalışanlarına ait olduğu düşünülür. "Tılsımlı Gömlekler"in birçoğu Topkapı'da yer almasına rağmen Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın gömleği Viyana'da sergilenir.
💠 Yapımı hiç kolay olmayan ve binbir zahmet, emek ve ince işçilik gerektiren bu gömleklerin üretiminde hattat, müneccimbaşı, terzi ve hocalar ortak çalışırlardı. Halk arasında "eşref saati" olarak bilinen bir vakitte müneccimbaşının emriyle gömleğin üretimine başlanırdı.
💠 Caminin manevi atmosferinde kılınan namazların, okunan duaların eşliğinde mürekkep haznelerinde demlenen mürekkepler toplanırdı. Yumurta akı ve çeşitli malzemelerle aharlaştırılan pamuk gömleklerin üzerine bu mürekkeplerden dualar, sureler, ebced hesaplamaları yazılırdı.
"TILSIMLI GÖMLEKLER"DEKİ AYETLER
💠 Bugüne kadar yapılan araştırmalarda gömleklerin üzerinde 55 ayet tespit edildi. En çok kullanılan ayetler Fatiha, İhlas, Fetih, Yasin surelerinden olup padişah sefere çıkacaksa üzerine gömleğe Fetih suresi, padişah hasta ise genellikle ölüm ve hastalıklara şifa olması sebebiyle Yasin suresi işlenir. Bunların yanında Ayet'el Kürsi, Felak ve Nas sureleri de nazar için "Tılsımlı Gömlekler"e işlenen sureler arasındadır.
💠 Çeşitli surelerin yanında gömleklere Esma'ül-Hüsna ve başta dört büyük melek olmak üzere çeşitli meleklerin isimleri de işlenir. Allah'ın (CC) çeşitli dertlere deva olan güzel isimleri de "Tılsımlı Gömlek"in ne için üretildiğine dair bilgi verir. Şayet hastalık içinse üzerine Eş-Şafii ismi nakşedilir.
💠 Peygamber Efendimiz'in (SAV) nübüvvetlik mührü, Süleyman Mührü, Kaside-i Bürde, Fatıma Ana Eli, Kademi Saadet, Hz. Ali'nin (RA) Zülfikar kılıcı, Hilye-i Şerif, ok, yay ve akrep de en çok işlenen ve tercih edilen motiflerdendi.
💠 Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde altı köşeli yıldız çokça kullanıldı. Hz. Süleyman'ın (AS) hükümranlığı ve gücü temsil ederdi. "Tılsımlı Gömlekler"de de yer alan bu mühür "devleti ebed müddet" ve "nizamı alem anlayışı"nı taşır. Aynı şekilde Hz. Ali'nin (AS) kılıcı Zülfikar da savaşta üstün olmayı, muvaffak olmayı temsil eder.