Arama
Geleneksel Türk müziğine ışık tutan güfte mecmuaları
Osmanlı döneminde geleneksel musikinin aktarımı genel olarak meşk usulüne dayalıydı. Meşk edilecek eser, hoca tarafından talebeye yazdırılırdı. Hocaların talebelere yazdırdığı veya sanatçıların icra edecekleri eserleri anımsamak amacıyla kaleme aldığı güftelerin toplandığı yazmalar, güfte mecmuası olarak adlandırıldı. Türk müziği tarihine ışık tutan ana kaynaklar olan bu eserler, eski güftelerin günümüze ulaşmasında önemli bir yer teşkil ediyordu.
Güfte mecmualarının önemi nedir?
🎵 Osmanlı'da meşk yöntemiyle icra edilen eserlerin yazılış tarihinden günümüze ulaşıncaya kadar geçen süreçte ne tür değişimlere uğradığını, bestecilerinin kim olduğunu ve yazılış tarihlerini bu mecmualar sayesinde öğreniriz.
🎵 Yüzlerce el yazması güfte mecmuaları Türk müzik tarihine dair birer belge niteliği taşımaktadır. Eski güftelerin günümüze sağlıklı bir şekilde intikal etmesine yardımcı olan mecmualar, ayrıca güftekar ve bestekarlar, edebiyat ve musiki hakkında da önemli bir kaynaktır.
🎵 Diğer taraftan mecmualarda verilen eserler aracılığıyla saray, tekke, muhtelif şehirler, zümreler vb. çeşitli mûsıkî muhitleri ve mahfilleri hakkında fikir sahibi olma imkânı da vardır.
🎵 Ayrıca aynı dönemde yazılan farklı mecmuaları karıştırmak, devrin müzik çeşitliliği hakkında da geniş bilgi sunar. Güfte mecmuaları sayesinde eserlerin bestecileri unutulsa bile kuşaktan kuşağa aktarılır.
Osmanlı'nın bestekâr padişahları
En meşhur güfte mecmuaları nelerdir?
🎵 Bilinen basılı en kapsamlı güfte mecmuası Hânende, en eski güfte mecmuası ise 1852'de yayımlanan Mecmua-i Şarkı'ydı. Bugün elimizdeki bilinen en önemli güfte mecmuaları, Hafız Post, Ebubekir Ağa, Hâşim Bey vb. mecmua örnekleridir. Bu mecmualar bizzat bestecilerimizin kendi tertipleridir.
🎵 Dini musikinin hemen her formunun kaydedildiği Müstakimzâde Mecmuası, din dışı güfte mecmuaları içinde ise Hekimbaşı Abdülaziz Efendi Mecmuası, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde kendisi tertip ettiği için Hâfız Post Mecmuası adıyla kayıtlı el yazması, klasik güfte mecmualarına örnek teşkil edecek değerli eserlerdir.
🎵 Matbu güfte mecmuaları içerisinde 19. yüzyılın ünlü mûsikişinaslarından Müezzinbaşı Mehmed Hâşim Bey tarafından kaleme alınan ve asıl adı Mûsikî Mecmuası ile meşhur mutasavvıf ve mûsikişinas Ahmet Avni Konuk'un Hânende adlı eseri anılır.
Güfte mecmualarına günümüzde nasıl ulaşabiliriz?
🎵 İstanbul kütüphanelerinde dini ve din dışı güftelerin yer aldığı çok zengin muhtevalı güfte mecmuaları bulunmaktadır. Örneğin; Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunan Müstakimzâde Mecmuası ile İstanbul Üniversitesi'nde bulunan Hekimbaşı Abdülaziz Efendi Mecmuası bunlara örnektir.
🎵 "Neşriyat-ı Musıki: Osmanlı Müziğini Okumak" isimli eserde de güfte mecmuaları hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşmak mümkündür.
Güfte mecmualarından örnekler
4 kıta/ Güfte: - / Beste: - /Makam: Mahur/ Form: Şarkı / Usul -
"Bir şuh-ı nev-hoş edadır
Kaddi mevzun dil-rübadır
Bi-bedeldir o dil-rüba
Her etvara can fedadır"
2 Beyit/ Güfte: Yahya/ Beste: Küçük İmam/ Makam: - / Form: - Usul: Evfer
"Cuy-ı eşkim serv-i kaddin çün ko aksun su-be-su
Bustanın kuyun etrafın dolansın ku-be-ku"
2 beyit 1 Güfte: - 1 Beste: Receb 1 Makam: - 1 Form: - 1 Usul: Devr-i revan
"Salını salını serv-i hıramanım safa geldin
Taravet gülşeninde verd-i handanım safa geldin"
4 beyit 1 Güfte: Fenni Çelebi 1 Beste: Abdülbaki 1 Makam: - 1 Sema'i
"Kaddindeki halet hele tubada bulunmaz
Ey serv-i bülendim
Keyfiyyet-i la'lin dahi sahbada bulunmaz
Ey lebleri kandim"