Arama
Unutulmaya yüz tutmuş bir gelenek: Ramazan ilahileri
Ramazan ayı, İslam dünyasında her sene manevî iklimin hüküm sürdüğü bir dönemdir. Hicri takvimin sırasıyla yedinci, sekizinci ve dokuzuncu ayları olan Receb, Şâban ve Ramazan ayı bütün İslam tarihi boyunca Müslümanlar tarafından büyük bir coşkuyla karşılanmıştır. Ramazanın gelişini kutlamak için yazılan Ramazan ilahileri bu coşkuya örnek teşkil etmekle beraber halk arasında çokça sevilen eserler arasında olmuştur. Peki, unutulmaya yüz tutmuş bir gelenek olan Ramazan ilahisi nedir? Musiki ve sosyal hayatımızdaki yeri nedir? Hangi ünlü isimler tarafından bestelenmiştir? İşte bu soruların cevabı ve daha fazlasını sizler için derledik...
Nevâ makamındaki şu eser bu türün güzel bir örneğidir: "Yâ ibâde'llāhi yâ ehle'l-kelâm / Kad etâ şehre's-sıyâmi ve'l-kelâm / Ma'şere'l-ihvân kūlû merhabâ / Merhabâ yâ merhabâ şehre's-sıyâm / Sübbûhun, kuddûsün rabbü'l-melâiketi ve'r-rûh." Güfte ve bestesi İmâm-ı Sultânî İbrâhim Efendi'ye ait bûselik makamındaki ilâhi de bu gruba giren eserlerdendir: "Yâ mürîde'l-hayri yâ sadre'l-kirâm / Merhabâ kūlû yâ şehre's-sıyâm / Verdı annâ inde hallâkı'l-enâm / Yâ kerîme'd-dayfi yâ şehre's-sıyâm."
Sayısı az olan Türkçe tesbihler de bir ramazan ilâhisi hüviyeti göstermektedir. "Hamd ü minnettir sana ey hâlik-ı müsteân / Mürde dilleri ihyâ kıldı şehr-i ramazân" ilâhisi mecmualarda bûselik makamında tesbih olarak kayıtlıdır. Abdülkadir Töre bu ilâhinin beste-ısfahan makamında "ramazana mahsus cumhur ilâhi" kaydıyla Zekâîzâde Hâfız Ahmed Efendi'ye, Sadettin Nüzhet Ergun ise acem-aşiran makamında ve Zekâi Dede'ye ait olduğunu söylemiştir.
Ramazan ayında serbest veya besteli olarak minarelerden cumhur halinde okunan temcîdleri de ramazan ilâhileri arasında saymak mümkündür. Nitekim Sultan II. Mustafa'nın, "Şerm-sâr etme Hudâyâ rûz-ı mahşerde beni / Hürmetine hâtemin yandırma dûzahta beni" matla'lı şiiri bir mecmuada temcîd olarak kayıtlıdır. Güfte, 1235 (1820) yılı Ramazanında teravih kılındıktan sonra II. Mahmud'un isteği üzerine camide Şâkir Ağa tarafından ilâhi olarak okunmuştur.