Arama
Çağın vebası: Tükenmişlik sendromu
Zaman zaman her şeyi otomatikleşmiş bir şekilde yaptığınızı, işinizden keyif almadığınızı mı hissediyorsunuz? Yahut çalışırken "bitse de gitsek" düşüncesinde olup, saatleri hatta dakikaları mı sayıyorsunuz? Bu sorulara cevabınız evet ise hisleriniz kronikleşmiş demektir. Bu durumda tükenmişlik sendromu yaşıyor olabilirsiniz. Peki tükenmişlik sendromu nedir ve neden görülür? Sizler için araştırdık…
Tükenmişlik sendromunun farklı aşamaları vardır:
🔶 Aşırı dürtü ve hırs tükenmişlik sendromunun ilk aşaması olarak görülür. Yeni bir görev üstlenen ya da yeni bir işe başlayan kişilerde genel olarak görülen aşırı hırs, kısa zaman içinde tükenmişliğe neden olabilir.
🔶 Hırs kişiyi daha çok çalışmaya iteceğinden kişi, ikinci aşamada kendisini daha çok çalışmaya zorlar ve bunun sonucunda kişinin kendisini gerekenden daha fazla çalışmaya zorlaması, kendi ihtiyaçlarını ihmal etmesine neden olur.
🔶 Sonrasında birey, durumun kendi davranışlarından yani kendisini sürekli zorlayarak çalıştığından kaynaklandığını düşünmek yerine sorunun patronundan veya iş arkadaşlarından kaynaklandığını düşünebilir.
🔶 Daha sonra kişi, işi veya sorumluluğu dışındaki ihtiyaçlar için zaman ayırmayı bırakır ve ailesinden, arkadaşlarından uzaklaşmaya başlar. Sosyal davetlere, sinemaya, tiyatroya gitmek kişiye külfetli bir durum gibi görünür ve kişi içine kapanmaya başlar.
🔶 Zamanla bireyin etrafındakilere karşı sabırsızlığı artar. Birey davranışlarının sorumluluğunu üstlenmek yerine başkalarını suçlayarak onları yetersiz, tembel ve zorba olarak görerek agresifleşebilir.
🔶 Sonraki aşamada birey duyarsızlaşarak kendisini hayatını kontrol etme yeteneğinden kopuk hissederek boşluk ya da endişe duyguları hisseder. Boşluk ve endişe duygusuyla başa çıkmak için madde kullanımı, kumar, aşırı yemek yeme gibi alışkanlıklar edindiği gözlemlenebilir.
🔶 Tükenmişlik sendromunun son aşamasında ise kişi depresyona girer, hayat anlamını yitirir ve kendisini umutsuz hissetmeye başlar. Bu aşamada ruh sağlığı uzmanından yardım almak çözüme ulaşmada en etkili yöntemdir.
Kağan, tükenmişlikle başa çıkmada dinlenmenin ve yardım istemenin önemini şu şekilde vurguladı:
"Dinlenmek ve yardım istemek önemli. Yardım istemek, profesyonel bir desteğin dışında o iş yükü çok zorluyorsa arkadaşımızdan istemek ya da biriyle paylaşmak, konuşmak olabilir. Ne yapabileceğine yönelik belki bir arkadaşına danışmak olabilir. Diğer nokta kendimizi düzenlemek, yani günlük yaşamımızı düzenlemek. Uyku en önemli noktalardan biri pek çok psikolojik hastalığa baktığımızda, uykusuzluğun temel etken ve tetikleyici nokta olduğunu görüyoruz."
🔶 Bunların yanında fiziksel aktivitenin de tükenmişliğe çözüm bulmada etkili olduğunu aktaran Kağan, kimi zaman yalnızlığında kişiyi tükenmişlik hissinden uzaklaştırdığını şu şekilde ifade etti:
"Yalnızlığı, insanlar olumsuz bir şey olarak yorumluyor ama her insanın kendi kendine kalmaya ihtiyacı vardır. Baktığımızda en önemli projeler, hiç akla gelmeyecek fikirler kendi kendine kaldığında ortaya çıkar. Kendi kendine aktivite, yani kendi kendinle vakit geçirme önemli. Bu, kitap okumak, bir yere kendi başına gidip bir kafede vakit geçirmek, evde oturup hiçbir şey yapmamak da olabilir."
🔶 Bir sorunu çözümlemekten daha kolay olan şey o sorunun oluşmasını engellemektir. Bunun için de bazı önlemler almamız gerekir. Her konuda olduğu gibi tükenmemek içinde emek harcamalıyız. Yaşantımızı her zaman taze ve canlı tutmalıyız. Bu bağlamda Dr. Ömer Erdem Koçak, nasıl tükenmeyiz? sorusuna şu şekilde yanıt verdi:
"Tükenmişlik sendromu, yaşadığı anlaşılan bir kişinin kendi başına değil de bir uzman kanalıyla, dışarıdan bir destekle bu tedaviyi yürütmesi gerektiğini söyleyebilirim. Bunun dışında mevcut çalışma ritmimizi, çalışma tarzımızı değiştirebiliyorsak iş değiştirmekten bahsetmiyorum. Bu ne olabilir? Tek başınıza yaptığınız bir işi arada sırada arkadaştan yardım olarak veya ondan geri bildirim isteyip neresini düzeltmeniz gerektiğini ona sorarak, mesela "Ben bu kağıdı hep böyle katlıyorum ama bundan daha iyi bir kaplama yöntemi biliyor musun?" gibi.
Zihninizde bir kariyer planınız var. İşte 5 sene sonra şöyle bir pozisyona geçerim, 10 sene şurada olurum, günün sonunda burada olmak istiyorum gibi. Tabii o kariyer planını tekrar gözden geçirmek bazen faydalı olabiliyor. "Ben bu şirkette doğru muyum? Alternatif şirketler var mı, yok mu başka iş yapabilir miyim?" vesaire. Başkalarıyla birlikte çalışıyorsanız alt ekipler kurma. 2 - 3 kişilik öğlen yemeklerine birlikte çıkıp ve bir şeyler paylaşabileceğiniz... Resmi iş takımları değil, yani yöneticinizin ve patronunuzun belirlediği ekipler değil. Bu tamamen sizin gayri resmi bir şekilde benzer hobiler, hayat görüşü ve fikirlere sahip olduğunuz insanlarla birlikte öğlen arası, akşam iş çıkışı eve birlikte gitme veya bir şeyler atıştırıp öyle gitme gibi..."
🔶 En faydalı yöntemlerden birinin de yeni projeler, fikirler üretme çabası olduğunu aktaran Koçak, tüm bunları yapabilecek gücü kendinde bulamayan kişilere "dinlenmeyi" öneriyor. Dinlenmenin birey için ne kadar önemli olduğunu da "Dinlenme olmazsa olmaz. Gün içerisindeki tükenmeyi, akşam dinlenmeyle buluşturmamız lazım. Diğer türlü hep bir şeyler eksik kalır. Çünkü o tükenme devamlı artar. Sarf ettiğimiz eforu, efor cinsinden dinlenerek geri kazanmamız lazım." sözleriyle vurguladı.
Tükenmişlikle başa çıkma yöntemleri:
➡ Egzersiz, sadece bireyin fiziksel sağlığı için değil, duygusal ve ruhsal bir rahatlama yöntemi olarak da gereklidir. Kısa yürüyüşler, gün içinde birkaç defa tekrarlanan hareketler, bireyin egzersizi bir alışkanlık haline getirmesi açısından önemlidir.
➡ Dengeli beslenme, stres başta olmak üzere bütün sağlık durumları için önemli bir adımdır.
➡ Nefes alma ve gevşeme egzersizlerini öğrenmek oldukça faydalıdır. Bunların yanında dinlenmek ve kendisini düzenlemek için insan vücudunun zamana ihtiyacı vardır. Bu nedenle uyku düzenine dikkat etmek gerekir.
➡ İnsanların güçsüz, zor zamanlarında çevrelerinden yardım istemeleri, yardım almaya açık olmaları oldukça önemlidir. Çevreden görülen destek, stres ve tükenmişlik duygularıyla baş etmede oldukça etkilidir.