Arama
Ivan Pavlov: Klasik Koşullanmanın Keşfi
Koşullu refleks kavramının geliştirilmesini sağlayan hekim ve fizyoloji uzmanı Ivan Petroviç Petrov, özellikle köpeklerle yaptığı çalışmaları ile dikkat çeker. Pavlov'un köpeğini duymayan yoktur. Peki, bütün hayatını bilime adayan Nobel ödüllü bilim insanı Ivan Petroviç Petrov kimdir?
Pavlov'un çalışmaları
🔶 Pavlov'un İlk bağımsız araştırması "dolaşım sisteminin fizyolojisi" üzerinedir. 1888 - 1890 yılları arasında St. Petersburg'da Botkin'in laboratuvarında kalp fizyolojisi ve kan basıncının düzenlenmesi üzerine araştırmalar yapar. Bu arada çok usta bir cerrah olur ve çeşitli kimyasal ve psikolojik uyarıcıların kan basıncına etkisini saptamak için bir köpeğin uyluk atar damarına anestezi yapmadan ve ağrısız biçimde kateter takar.
🔶 Kalp sinirlerini kesip açığa çıkarıp, kalp atımının şiddetini kalp sinir ağına gelen sinir liflerinin düzenlediğini bulur. 1890'da Çarlık Tıp Akademisi'nde fizyoloji dersleri vermeye başlar. Deneysel Tıp Enstitüsü'nde hayvanlar üzerinde detaylı cerrahi işlemler uygular.
İnsanların en iyi duygusal silahı: Psikolojik İşkence
🔶 Yaşamını bilime ve kurucusu olduğu psikofizyoloji ve deneysel psikoloji alanlarına adayan Ivan Pavlov, çalışmalarına yaşamının sonuna kadar ara vermeden devam eder. Kendisini çalışmalarına o kadar adamıştır ki günlük işlerle hiç ama hiç ilgili olmaz, bilimle ilişkisi olmayan olayları takip etmeyen biridir.
🔶 Hatta 1917'de Bolşevik devrimi olduğu gün, laboratuvara gecikerek gelen asistanlarına neden geç kaldıklarını dahi sorar. Devrim için Pavlov, asistanlarına; ''Dışarıda olan şeyler bizi ilgilendirmez, biz işimize bakalım.'' sözünü söyler.
🔶 Ivan Pavlov, 1890'lı yıllarda köpekler üzerine yaptığı bir araştırmada, köpeklerin daha yiyecek kendilerine gelmeden önce salya salgılamaya başladığını keşfeder ve bu konu üzerine çalışmalar yapmaya başlar. Genellikle belirli tepkilere koşullanan köpekler, Pavlov'un gözlemlerine göre her gün kendilerine yemek getiren asistanın, daha ayak seslerini duydukları anda salya salgılamaya başlar. Bu gözlem, Pavlov'un yapacağı büyük çalışmaya ön ayak olur.
Aranılan değil var olan duygu: Mutluluk
Ivan Pavlov'un ünlü klasik koşullanma deneyi şu şekildedir:
🔶 Ivan Pavlov'un denek olarak seçtiği köpeğe ilk olarak birkaç kez zil çalınır. Ama köpek tepki veremez. Sonradan et verilince köpeğin salyaları akar. Sonra et ile birlikte zil çalınır. Sonradan et verilmediği halde zil çalındığında köpeğin ağzının suyunun aktığı gözlemlenir. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen şey de budur.
🔶 Deney sonunda köpek, sadece kulak kabartması beklenen zil sesine karşı salgı akıtmayı öğrenir. Bu durumda köpeğe, hiç ilgisi olmayan bir uyarıcı karşısında salya akıtması öğretilir. Bu olayda et, koşulsuz yani doğal uyarıcıdır. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen olay da budur.
Pavlov, bu davranışın, psikolojik etkinlikle özdeş olan yüksek düzeyde sinir etkinliğinin belirtilerinden biri olduğunu öne sürer ve psikoloji alanında geçerli tek yaklaşımın deneysel yöntem olduğunu vurgular.
Zil + Yiyecek ——> Salya
(Klasik Koşullanma)
Zil [Koşullu uyarıcı] —-> Salya
Koşulsuz Uyarıcı: Canlının doğası gereği tepkide bulunduğu uyarıcıdır, doğal uyarıcı da denir. Mesela; et, köpek için koşulsuz uyarıcıdır.
Koşulsuz tepki: Canlının doğal uyarıcılarla karşılaştığında gösterdiği istemsiz davranıştır. Mesela; köpeğe et verildiğinde salya salgılaması, koşulsuz tepkidir.
Koşullu uyarıcı: Canlılarda normal koşullarda tepkiye yol açmayan ancak doğal uyarıcı ile birlikte karşılaştığında tepki uyandırmaya başlayan bir süre sonra doğal uyarıcının yerini alan uyarıcıdır. Bu, başlangıçta nötr olan uyarıcıdır. Zil, köpeğe yiyecek verilmeden önce nötr, yiyecekle birlikte sunulduktan sonra koşullu uyarıcı özelliği kazanır.