Arama
Ivan Pavlov: Klasik Koşullanmanın Keşfi
Koşullu refleks kavramının geliştirilmesini sağlayan hekim ve fizyoloji uzmanı Ivan Petroviç Petrov, özellikle köpeklerle yaptığı çalışmaları ile dikkat çeker. Pavlov'un köpeğini duymayan yoktur. Peki, bütün hayatını bilime adayan Nobel ödüllü bilim insanı Ivan Petroviç Petrov kimdir?
Ivan Pavlov'un ünlü klasik koşullanma deneyi şu şekildedir:
🔶 Ivan Pavlov'un denek olarak seçtiği köpeğe ilk olarak birkaç kez zil çalınır. Ama köpek tepki veremez. Sonradan et verilince köpeğin salyaları akar. Sonra et ile birlikte zil çalınır. Sonradan et verilmediği halde zil çalındığında köpeğin ağzının suyunun aktığı gözlemlenir. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen şey de budur.
🔶 Deney sonunda köpek, sadece kulak kabartması beklenen zil sesine karşı salgı akıtmayı öğrenir. Bu durumda köpeğe, hiç ilgisi olmayan bir uyarıcı karşısında salya akıtması öğretilir. Bu olayda et, koşulsuz yani doğal uyarıcıdır. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen olay da budur.
Pavlov, bu davranışın, psikolojik etkinlikle özdeş olan yüksek düzeyde sinir etkinliğinin belirtilerinden biri olduğunu öne sürer ve psikoloji alanında geçerli tek yaklaşımın deneysel yöntem olduğunu vurgular.
Zil + Yiyecek ——> Salya
(Klasik Koşullanma)
Zil [Koşullu uyarıcı] —-> Salya
Koşulsuz Uyarıcı: Canlının doğası gereği tepkide bulunduğu uyarıcıdır, doğal uyarıcı da denir. Mesela; et, köpek için koşulsuz uyarıcıdır.
Koşulsuz tepki: Canlının doğal uyarıcılarla karşılaştığında gösterdiği istemsiz davranıştır. Mesela; köpeğe et verildiğinde salya salgılaması, koşulsuz tepkidir.
Koşullu uyarıcı: Canlılarda normal koşullarda tepkiye yol açmayan ancak doğal uyarıcı ile birlikte karşılaştığında tepki uyandırmaya başlayan bir süre sonra doğal uyarıcının yerini alan uyarıcıdır. Bu, başlangıçta nötr olan uyarıcıdır. Zil, köpeğe yiyecek verilmeden önce nötr, yiyecekle birlikte sunulduktan sonra koşullu uyarıcı özelliği kazanır.
🔶 Pavlov, bu davranışın psikolojik etkinlikle özdeş olan yüksek düzeyde sinir etkinliğinin belirtilerinden biri olduğunu ileri sürer ve psikoloji alanında geçerli tek yaklaşımın deneysel yöntem olduğunu vurgular. Bu çalışması Ivan Pavlov'a 1904'te Fizyoloji ve Tıp alanında Nobel ödülü kazandırır. Çalışma daha sonraki senelerde Carl Jung ve William Sargant gibi pek çok başarılı bilim adamını etkiler.
🔶 Tüm hayatını bilime adayan ve pozitivm ekolünün en sadık izleyicilerinden biri olan Ivan Pavlov, ölümüne kadar çalışmalarına devam eder. 73 yaşındayken geçirdiği bir tramvay kazası sonrasında bile bilim için yaptığı çalışmaları bırakmaz.
🔶 Lenin tarafından desteklendiği bilinen Pavlov'un II. Dünya Savaşı'nda da adı duyulur. Bununla ilgili bir hikayeyi de sizlerle paylaşalım:
🔶 II. Dünya Savaşı sırasında Almanlarla girilen mücadelede oldukça zor durumda olan Sovyetler, Alman tanklarına karşı önlem alamadılar. Teçhizat bakımından düşmanın çok gerisinde kalınca çok farklı bir yöntem deneme kararı aldılar. Alman tanklarının ilerleyişini durdurmak zorunda olan Sovyetler, hiç beklenmedik bir kişiden, Ivan Pavlov'dan yardım ister. Pavlov da kendisine gelen bu teklifi reddetmeyerek uzun bir müddet unutulmayacak bir plan yaparak köpek ordusunu oluşturur.
🔶 Pavlov, çok sayıda köpekten oluşan bir barınak inşa ettirir. Barınaktaki köpekleri uzun süre beslemez ve köpekleri aç bırakır. Köpekleri bu uzun açlık sürecinden sonra ara ara kafeslerden dışarıya salar. Fakat köpekler yiyecek hiçbir şey bulamaz.
🔶 Açlıktan tamamen bitkin düşmüş köpekler açlıktan ne yapacaklarını bilemez haldedirler. Bu sırada Pavlov, planın ikinci adımına geçer. Açık alana tanklar getirilir. Bu tankların altına etler yerleştirilir.
🔶 Açlıktan artık perişan olan köpekler de hemen bu tanklara koşarlar ve eti bulurlar. Karınları doyan köpekler için tekrar açlık günleri başlar. Bu durumdan sonra köpekler her açık araziye salındıklarında, tankın altında et olsun veya olmasın tanklara koşmaya başlar. Böylece "şartlanma" olayı gerçekleşmiş olur.
Anlaşmanın Yolu: İletişim