Arama
Sinema ve savaş
Sinema, insanları etkileme noktasında oldukça önemli bir kitle iletişim aracıdır. Bunu keşfeden devletler, Birinci Dünya Savaşı döneminde bu sanatı bir propaganda aracı olarak kullanır. Savaşan ülkeler, filmler vasıtasıyla kendi ideolojisini halkına anlatmaya ve kabul ettirmeye çalışırken diğer ülkelere de gözdağı verir. Bu yolla gerçekleştirilen propaganda, daha fazla kişiye ulaşması ve görsel hafızaya hitap etmesi nedeniyle oldukça etkili olur. Böylece sinema, Birinci Dünya Savaşı'nda propagandanın en yetkin mecrası haline gelir.
🔸Tüm zamanların en iyi propaganda filmlerinden birisi olarak görülen film, Sovyet sinemacı Sergey Ayzenştayn'ın çektiği 1925 yapımı Potemkin Zırhlısı'dır. 1905 yılı Rusyasında geçen film, 1905 devriminin 20'nci yıl dönümü için devlet siparişi üzerine çekilir.
🔸 Film, Potemkin isimli savaş gemisinde kötü şartlarda çalıştırılarak köle muamelesi gören mürettebatın, Çar rejimine bağlı subaylara karşı başlattıkları isyanı konu alır. Ayaklanma sonucunda mürettebat, gemiyi ele geçirir. Odessa halkının da desteğini alan isyancıların sonrasında yaşadıkları olaylar, dram şeklinde aktarılır. Ayzenştayn'ın kendine has montaj teknikleri, estetik anlatımı ve etki yöntemleriyle sıradan bir propaganda filmi olmanın ötesine geçerek bir klasik halini alır.
🔸 Sovyetler Birliği'nde olduğu gibi o dönemde İngiltere'de de sinema, etkili bir propaganda aracıdır. İngiltere, özellikle belgesel alanında çekilen filmler ile propaganda yapar.
🔸 İngiliz belgesel ekolünün kurucusu John Grierson, bu alanda yaptığı çeşitli çalışmalar ile dikkat çeker. Bunlardan biri 1920'lerin sonunda kurduğu İngiliz Belge Okulu'dur. Grierson, ortaya koyduğu sinema ilkeleri, yetiştirdiği öğrenciler ile sonraki belgesel sinemacıları derinden etkiler. Amacı, sokaktaki insana içinde yaşadığı toplumu ve kendisini ilgilendiren konularda bilgi vermek, hızla gerçekleşen toplumsal değişimin oluşturduğu kargaşayı ortadan kaldırmak ve insanları izleyici konumundan kurtarmaktır.
🔸 Sinema, Türkiye'ye ilk olarak Osmanlı Dönemi'nde gelir. Saray yaşamı ve padişahın görüntüleri kayda alınarak belge niteliğinde filmler ortaya koyulur. Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla da savaş sahneleri filme alınır.
🔸 Savaşın sinemadaki yansımalarının bir sonucu olarak Enver Paşa tarafından Merkez Ordu Sinema Dairesi kurulur. Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun Başkumandan Vekili ve Harbiye Nazırı iken Almanya'ya bir gezi yapar. Bu esnada Alman ordusunda bir sinema kolu kurulduğunu ve savaş sırasında çekilen görütüler ile belge oluşturulduğunu görür. Alman ordusu, sinema aracılığıyla savaş propagandası yapmaktadır.
🔸 Türkiye'ye dönen Enver Paşa, Alman Ordusu'nun sinema kolundan esinlenerek 1915 yılında Merkez Ordu Sinema Dairesini kurar. Bu kurumun başına ilk olarak Romen uyruklu Sigmund Weinberg getirilir. 1916 senesinde ise yerine yönetmen Fuat Uzkınay geçer.
https://www.instagram.com/p/Cznw7sQp1DZ/
🔸 Osmanlı Dönemi'nde çekilen ilk film "Ayestefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı"dır. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda ölen Rus askerlerinin anısına yaptırılan abide, Devlet-i Aliyye'nin Birinci Dünya Savaşı'na girdiği 14 Kasım 1914 tarihinde Osmanlı tarafından yıkılır. Merkez Ordu Sinema Dairesi'nin isteği üzerine Fuat Uzkınay da o tarihi anları kayda alır. Filmin çekildiği gün, Türk sinema tarihinin başlangıcı olarak kabul edilir.
🔸 Osmanlı böylece, döneminin siyasi propaganda aracı olan sinema ile Ruslara mesaj verir. Bu mesajın geniş kitlelere ulaşması için film, Sirkeci'deki Ali Efendi Sineması'nda gösterilir. Ayrıca aynı dönemde "Anafartalar Muharebesinde İtilaf Ordularının Püskürtülmesi", "Harbiye Nazırının Kıta Teftişi", "Çanakkale Muharebeleri" gibi pek çok belge niteliği taşıyan film çekilir.