Arama
10 soruda IV. Murad dönemi
IV. Murad, Osmanlı tarihinin en karışık dönemlerinden birinde tahta çıktı. Sultan I. Ahmed'in ve Kösem Sultan'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ağabeyi II. Osman'ın Yedikule zindanlarında bir grup isyancı tarafından öldürülmesi üzerine amcası I. Mustafa tahta çıkmış; akli dengesinin bozuk olması nedeniyle devlet işlerinin düzene girmesi amaçlanarak tahttan indirilip yerine IV. Murad geçirilmişti. IV. Murad tahta geçtiğinde henüz 12, vefat ettiğinde ise 28 yaşındaydı. Ancak genç yaşına rağmen devlet düzenini yeniden tesis etmiş, İran seferlerinde elde ettiği başarılarla doğu sınırlarını güvence altına almıştı.
BAĞDAT SEFERİ'NİN SONUCU NE OLDU?
🔹 IV. Murad birinci İran seferinde elde edilen başarı ortadan kalkmıştı. Safeviler, Revan'ı geri almalarına rağmen sefere bizzat padişahın muazzam bir ordu ile çıkmasından etkilenmişlerdi.
🔹 Bu yüzden barış için elçi gönderdiler. Ancak ikinci bir İran seferine niyetli olan IV. Murad, barış teklifine cevabı Bağdat'ta vereceğini söyleyerek elçiyi hapsettirdi.
🔹 8 Mayıs 1638'de İstanbul'dan Bağdat'a hareket edildi. 15 Kasım'da Bağdat önlerine gelen Osmanlı ordusu şehri kuşattı. 1,5 ay süren kuşatma, şehrin teslimi ile neticelendi.
🔹 Bağdat, tekrar Osmanlıların eline geçmişti. IV. Murad İstanbul'a dönünce bu zaferin anısına Topkapı Sarayı'ndaki Bağdat Köşkü'nü yaptırdı.
DÖNEMİNİN ÖNEMLİ OLAYLARI NELERDİ?
🔹 Kazaklar meselesi yüzünden Lehistan ile daha önceden bozulan ilişkilerdeki gerginlik devam etti. IV. Murad'ın bu ülke üzerine yapacağı seferden, Lehistan'ın talebi üzerine vazgeçti ve iki ülke arasında anlaşma yapıldı.
🔹 Yemen'de ve Cebel-i Lübnan'da ayaklanmalar meydana geldiyse de fazla büyümeden bastırıldı. Ancak bu dönemde asıl önemli isyan Kırım'da meydana geldi. Kırım Hanı Mehmed Giray, Lehistan'la işbirliği de yaparak isyanı genişletmişti. Bu isyan uzun süren mücadeleler sonunda bastırılabildi.
🔹 Venediklilerle bir ara ilişkiler bozuldu. Osmanlı topraklarındaki Klis sancağına ait bazı köylerin işgali ve Cezayir gemilerinin batırılması üzerine bu durumu Bağdat seferinde haber alan IV. Murad, Osmanlı ülkesindeki bütün Venediklilerin öldürülmesini ve donanmanın sefer için hazırlanmasını emretti.
🔹 Osmanlı menfaatine uygun olmadığını düşünen devlet adamları bu emri padişaha hissettirmeden uygulamadılar ve bir süre sonra Venediklileri hapisten kurtardılar.
HANGİ YENİLİKLER YAPILDI?
🔹 Padişah makamının otoritesini yeniden tesis etti. Devlet düzenini yeniden sağlarken Koçi Bey'in yazdığı risaleden esinlendi. Bürokrasi, asker ve ulema içerisindeki rüşvet alanlar tespit edildi ve bunlar ya öldürüldü ya da sürüldü.
🔹 Haksız kazanılmış paralar müsadere edildi. Vergi kayıtlarını yeniden gözden geçirtti ve vergilerin düzenli ödenmesini sağladı. Timar sistemini revizyona soktu. 1632'de ülke çapında yaptırdığı tımarlı asker sayımıyla haksız yere kullanılan timarlar tespit edilerek asker sayısı yeniden belirlendi.
KAHVEHANELERİ NEDEN KAPATTI?
🔹 Müslümanlar kahveyle tanıştıktan sonra asırlarca sürecek bir tartışma da başladı. Kimi çevreler, kahve içmeyi ibadetin bir parçası olarak görecek kadar ileri giderken, kimi çevreler de kahvenin sarhoş edici bir madde olduğunu, yasaklanması gerektiğini savundular.
🔹 İstanbullular kahveyle 16. yüzyılın ortalarında tanıştılar. Ardından İstanbul'da pek çok kahvehane açıldı. Kahvehanelere en uzun süre gelen yasak ise IV. Murad devrinde oldu.
🔹 1633 yılında meydana gelen büyük İstanbul yangını, şehrin beşte dördünü yok etmişti. Bunun üzerine kahvehanelerde hoşnutsuzluk dile getirilmeye başlandı; IV. Murad'ın otoritesinin yeni kurulduğu bu dönemde, bir ferman yayınlanarak kahve ve tütün içilmesi yasaklandı.
🔹 Bir yıl sonra meyhaneler kapatıldı ve içki yasağı başladı. Bu yasaklarda tutuculuğu ile tanınan devrin önemli ulemasından Kadızâde'nin de etkisi vardı.
HEZARFEN VE LAGARİ HASAN GERÇEK KİŞİLER MİYDİ?
🔹 Bunlardan biri Galata Kulesi'nden Üsküdar'a uçan Hezarfen Ahmed Çelebi, diğeri ise füzeye benzer bir aletle havalanan Lagari Hasan'dır. Bu ikisinin gösterileri hakkındaki tek kaynak ise Evliya Çelebi Seyahatnamesi'dir. Bu devirde ve daha sonraki kitaplarda ikisi hakkında bir bilgiye rastlanmaz.
🔹 Bazı tarihçiler bu kişilerin Evliya Çelebi'nin hayal ürünü olduğunu iddia ederler. Ancak Evliya Çelebi'nin çeşitli konularda verdiği bilgiler başka kaynaklardan tetkik edildiğinde onun güvenilir bilgiler verdiği anlaşılmıştır.