Arama
15 maddede Osmanlı padişahlarının asırlık geleneği: Bayram alayı
Osmanlı'da bayramlar oldukça coşkulu ve şatafatlı bir şekilde kutlanırdı. Bu zamanlarda payitahtta en önem verilen hadise ise padişahların bayramlaşma törenleriydi. Padişahların bayramlaşma kaideleri kanunnameler ile belirlenmişti. Sultanın, bayram namazı için camiye doğru beraber yola çıktığı alay renkli görüntüler oluştururdu. İşte 15 maddede Osmanlı padişahlarının asırlık geleneği bayram alayları hakkında bilinmesi gerekenler...
Fatih Kanunnamesinde, sultanlar ile kimin bayramlaşabileceği de belirtilir. Bu hakka sahip olan kişiler sabah namazını Ayasofya Camisi'nde kıldıktan sonra saraya gidip Divân-ı Hümâyun'da toplanırlardı. Topluluğun geldiği haberi padişaha iletilince, o da bunun üzerine Arz odasına geçerdi. Daha sonra da görevlilerin dizildiği yoldan tahtın bulunduğu yere gelirdi. Burada padişahı karşılayan Nakibüleşraf dua ederdi.
Nakibüleşraf: Peygamber Efendimizin soyundan gelenler ile ilgilenen yetkili
Osmanlı'nın misafirperverliğini gösteren bir Ramazan geleneği
Saraydaki bayramlaşma faslında kimin nerede duracağı en ufak teferruatına kadar belliydi. Örneğin padişahın oturduğu tahtın arkasında sağda Darüssaade ağası, solda da silahdar bulunurdu. Buradaki tören sırasında mehter durmadan çalardı. Divan çavuşları "Aleyke Avnullah!", "Uğurun açık olsun, ikbalin füzun, padişahım devletinle bin yaşa!", "Maşallah, mağrur olma padişahım, senden büyük Allah var!" nidalarıyla alkış tutarlardı.
Padişah tahta oturduktan sonra devlet adamları rütbelerine göre sağ taraftan gelerek padişahın eteğini öperlerdi. Veziriazam, kazasker gibi görevliler etek öperken padişah ayağa kalkardı. Bu üst düzey ricalden sonra sıra defterdar, nişancı reisülküttap, defter emini gibi bürokratlarındı. Ancak bunlar öncekiler gibi etek değil eşik öperlerdi. Şeyhülislâm ise padişahın önünde eğilir ve elini öperdi. El etek öpme işlemini bitiren görevliler kendileri için belirlenmiş yere geçerek tören müddetince ayakta dururlardı. Kapıkulu ocaklarının üst düzey subayları da bu bayramlaşmada bulunurdu.
17'nci yüzyılda yazılmış bir kanun külliyatında el öpme hakkının padişahın yakın çevresini teşkil eden Enderun ağalarından ayrı olarak devlet görevlilerinden sadece şeyhülislama verildiği yazılıdır. Diğer devlet görevlileri ise etek öpme hakkına sahiptiler.
Törenin bitiminden sonra padişah Has Oda'ya geçerek bayram namazı için üstünü değiştirirdi. Bayram namazı büyük camilerden birinde genellikle saraya yakın Ayasofya veya Sultanahmet'te kılınırdı. Bayramdan önce padişaha namazı nerede kılacağı sorulur, buna göre hazırlık yapılırdı.
Padişah haremden çıkıp, özel olarak süslenmiş atına biner ve Babüsselam Kapısı, yani sarayın ikinci kapısı önünde kendisini bekleyen devlet adamlarıyla birlikte camiye doğru yola çıkardı. Devlet ileri gelenleri rütbelerine göre atlı veya yaya olarak padişahı takip ederlerdi. Camiye gidilip, namaz kılındıktan sonra da aynı düzen içerisinde saraya geri dönülürdü. Bayram namazı için yapılan bu gidiş ve dönüşe bayram alayı denilirdi. İstanbul halkı güzergâh etrafından bulunarak bayram alayının geçişini seyrederdi.