Arama
20 maddede seyyah-ı alem Evliya Çelebi kimdir?
Kendini 'dünya gezgini, insanoğlunun dostu' olarak adlandıran Evliya Çelebi'nin, üzerinde 'dünya gezgini Evliya' yazan bir yüzük taktığı biliyor muydunuz? Seyyah-ı alem Evliya Çelebi, 51 yıl boyunca, 7 iklim ve 18 padişahlık yer gezdi. Gördüğü bir rüyayla yollara düşen Çelebi, gezdiği yerlere ait kültürel değerleri anlattığı 10 ciltlik Seyahatname'yi kaleme aldı. Bu eserle yalnızca yaşadığı döneme değil, birçok farklı milletin kültürel birikimine ışık tuttu. Sizler için 20 soruda Evliya Çelebi hayatı hakkında bilmeniz gerekenleri derledik.
Gezmeye hevesli bu genci sevdasından vazgeçirmenin mümkün olmadığını gören babası Evliya Çelebi'nin seyahatlerine rıza gösterdi. Fakat babası bütün dünyayı gezip dolaşmasını ve görüp öğrendiklerini yazıp bir seyahatname meydana getirmesini vasiyet etti.
Seyyahın vefat yeri ve tarihi hakkında da kesin bilgi bulunmaz. Seyahatname'nin X. cildinin sonlarındaki bilgilerden hareketle önce bunun 1682 civarında olabileceği düşünülür. Evliya Çelebi'nin Mısır'dan İstanbul'a döndükten sonra öldüğüne, mezarının Meyyitzâde kabri civarındaki aile kabristanında bulunduğuna dair iddialar da vardır.
Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan ve özgün metni 4.000 sayfa tutan 10 ciltlik seyahatnamesinin birinci cildinde 1630-40 yılları arası İstanbul'un tarihi, kuşatmaları ve fethi, İstanbul'daki kutsal makamlar, câmiler, Sultan Süleyman Kanunnâmesi, Anadolu ve Rumeli'nin mülkî taksimâtı, çeşitli kimselerin yaptırdığı câmi, medrese, mescit, türbe, tekke, imaret, hastane, konak, kervansaray, sebilhane, hamamları anlattı.
İkinci ciltte Mudanya ve Bursa, Osmanlı Devletinin kuruluşu, İstanbul'un fethinden önceki Osmanlı sultanları, Bursa'nın âlimleri, vezirleri ve şâirleri, Sinop, Trabzon ve havâlisi, Gürcistan dolayları; Kırım, Karadeniz, Bolu, Amasya, Niksar, Erzurum, Nahçivan, Tebriz, Baku, Erzurum, Bayburt, Erzincan, Merzifon, Ankara seyahatlerini anlattı.
Üçüncü ciltte hem Mısır'a gittiğini hem de Heyhat Sahrasına gittiğini ve orada gördüklerini yazdı. Dördüncü ciltte Irak ve Doğu Anadolu seyahatini anlatır.
Beşinci ciltte Tokat'tan sonra Rumeli, Sarıkamış'tan Avrupa'ya kadar çeşitli ülke ve eyâletleri anlatır.
Altıncı ciltte Macaristan ve Almanya; Temeşvar, Koloşvar, Kaşav, Sibiv, Mohaç, Peç, Budin, Uyvar, Estergon, Belgrad, Dubrovnik, Mostar, Zigetvar, Kanije gezilerini anlatır.
Yedinci ciltte Avusturya, Kırım, Dağıstan, Çerkezistan, Kıpçak diyârı; Belgrad, Viyana, Wallaçya, Budapeşte, Oçakov, Kırım, Dağıstan, Astrahan, Saratov, Kazan, Kalmukya'da gezdiği yerleri yazdı. Bölgelere ait, özellikle gidilmesi, görülmesi zor olan bölgelerin tarihine ait değerli bilgiler verdi.
Sekizinci cilt içinde Evliya Çelebi'nin, Azak'tan Kırım'a; Kefe, Bahçesaray, Kılburun, Akkerman, İsmail, Girit olayları, Babadağı, Hasköy, Edirne, Dimetoka, Gümülcine, Drama, Selânik üzerinden bütün Yunanistan ve Mora'yı dolaşarak Hanya, Kandiye, Arnavutluk; Yanya, Tepedelen, Avlonya, Draç, İlbasan, Ohri, Resne, Manastır, İştip, Tikveş, Cisr-i Mustafa Paşa, Edirne üzerinden İstanbul'a dönüş seyahatleri bulunur.
Dokuzuncu cildinde İstanbul'dan hareketle Kütahya, Afyon, Manisa, İzmir, Sakız, Kuşadası, Aydın, Tire, Denizli, Muğla, Bodrum, Ege adaları, Isparta, Antalya, Alanya, Karaman, Silifke, Tarsus, Adana, Maraş, Antep, Kilis, Haleb, Lazkiye, Şam, Beyrut, Sayda, Safet, Nablus, Kudüs, Evliya menkıbeleri ile Mekke ve Medîne hakkında geniş bilgiler bulunur.
Onuncu ciltte ise Mısır ve çevresi yer alır. Buralar Kahire, Tanta, İskenderiye, Nil, Funcistan'dı.