Arama
20 maddede seyyah-ı alem Evliya Çelebi kimdir?
Kendini 'dünya gezgini, insanoğlunun dostu' olarak adlandıran Evliya Çelebi'nin, üzerinde 'dünya gezgini Evliya' yazan bir yüzük taktığı biliyor muydunuz? Seyyah-ı alem Evliya Çelebi, 51 yıl boyunca, 7 iklim ve 18 padişahlık yer gezdi. Gördüğü bir rüyayla yollara düşen Çelebi, gezdiği yerlere ait kültürel değerleri anlattığı 10 ciltlik Seyahatname'yi kaleme aldı. Bu eserle yalnızca yaşadığı döneme değil, birçok farklı milletin kültürel birikimine ışık tuttu. Sizler için 20 soruda Evliya Çelebi hayatı hakkında bilmeniz gerekenleri derledik.
Üçüncü ciltte hem Mısır'a gittiğini hem de Heyhat Sahrasına gittiğini ve orada gördüklerini yazdı. Dördüncü ciltte Irak ve Doğu Anadolu seyahatini anlatır.
Beşinci ciltte Tokat'tan sonra Rumeli, Sarıkamış'tan Avrupa'ya kadar çeşitli ülke ve eyâletleri anlatır.
Altıncı ciltte Macaristan ve Almanya; Temeşvar, Koloşvar, Kaşav, Sibiv, Mohaç, Peç, Budin, Uyvar, Estergon, Belgrad, Dubrovnik, Mostar, Zigetvar, Kanije gezilerini anlatır.
Yedinci ciltte Avusturya, Kırım, Dağıstan, Çerkezistan, Kıpçak diyârı; Belgrad, Viyana, Wallaçya, Budapeşte, Oçakov, Kırım, Dağıstan, Astrahan, Saratov, Kazan, Kalmukya'da gezdiği yerleri yazdı. Bölgelere ait, özellikle gidilmesi, görülmesi zor olan bölgelerin tarihine ait değerli bilgiler verdi.
Sekizinci cilt içinde Evliya Çelebi'nin, Azak'tan Kırım'a; Kefe, Bahçesaray, Kılburun, Akkerman, İsmail, Girit olayları, Babadağı, Hasköy, Edirne, Dimetoka, Gümülcine, Drama, Selânik üzerinden bütün Yunanistan ve Mora'yı dolaşarak Hanya, Kandiye, Arnavutluk; Yanya, Tepedelen, Avlonya, Draç, İlbasan, Ohri, Resne, Manastır, İştip, Tikveş, Cisr-i Mustafa Paşa, Edirne üzerinden İstanbul'a dönüş seyahatleri bulunur.
Dokuzuncu cildinde İstanbul'dan hareketle Kütahya, Afyon, Manisa, İzmir, Sakız, Kuşadası, Aydın, Tire, Denizli, Muğla, Bodrum, Ege adaları, Isparta, Antalya, Alanya, Karaman, Silifke, Tarsus, Adana, Maraş, Antep, Kilis, Haleb, Lazkiye, Şam, Beyrut, Sayda, Safet, Nablus, Kudüs, Evliya menkıbeleri ile Mekke ve Medîne hakkında geniş bilgiler bulunur.
Onuncu ciltte ise Mısır ve çevresi yer alır. Buralar Kahire, Tanta, İskenderiye, Nil, Funcistan'dı.
Seyahatlerini paşalarla birlikte ve bazen de görevli olarak yapan ünlü seyyah Evliya Çelebi, 51 yıl süren gezisi boyunca bir defa padişahın maiyetinde seyahate çıktı. Sultan IV. Mehmed ile Marmara bölgesini gezdi.
1632 yılında lodoslu bir havada Galata Kulesi'nden kuş kanatlarına benzer bir araç takıp kendini boşluğa bırakan ve uçarak İstanbul Boğazı'nı geçip 6000 metre ötede Üsküdar'da Doğancılar'a inen Hezarfen Ahmet Çelebi, Türk havacılık tarihinin en kayda değer simalarından birisiydi. Bu uçuş hakkındaki belgeler şimdiye kadar sadece Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde verdiği bilgilerden ibarettir:
"Evvela, Okmeydanı'nın minberi üzerinde, rüzgârın şiddetinden kartal kanatları ile sekiz, dokuz kere havada uçarak talim etti. Sonra Sultan Murad Han Sarayburnu'nda Sinan Paşa Köşkü'nde seyrederken, Galata Kulesi'nin taa tepesinden lodos rüzgârı ile uçarak, Üsküdar'da Doğancılar meydanına inmişti. Sonra Murad Han, kendisine bir kese altın ihsan ederek: "Bu adam pek korkulacak bir adamdır. Her ne isterse, elinden geliyor. Böyle kimselerin durması doğru değil." diye Cezayir'e sürmüştür. Orada vefat eyledi."
Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinin güvenilirliği ile ilgili ciddi tartışmalar vardı. Bunun en önemli nedeni ise Çelebi'nin abartmalara oldukça yer vermesi kurgusal bir üslup seçmiş olmasıydı. Bu durumun eserin içeriğine yönelik güven duygusunun zedelendiğine dair iddialar bulunur.
Halil İnalcık'ın "En büyük sosyal tarihçi" diye tarif ettiği, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Ben Evliya Çelebi'yi tenkit etmek için değil, ona inanmak için okurum ve bu yüzden de daima kârlı çıkarım" seyyah, bilinçli olarak bu üslubu seçti.